Όψεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής: οι σχέσεις με την Τουρκία κατά τον Ψυχρό Πόλεμο (1947-1954)
Τίτλος:
Aspects of Greek foreign policy: relations with Turkey during the Cold War (1947-1954)
Κύρια Υπευθυνότητα:
Σάρλης, Κωνσταντίνος Ι.
Επιβλέπων:
Λαγάνη, Ειρήνη
Θέματα:
Keywords:
Ελλάδα, Τουρκία, ΝΑΤΟ, Μεσογειακό Σύμφωνο, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Μ. Βρετανία, Γιουγκοσλαβία Greece, Turkey, NATO, Mediterranean Pact, USA, USSR, Great Britain, Yugoslavia
Ημερομηνία Έκδοσης:
2023
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η αναζήτηση και αποτύπωση βασικών συνιστωσών και γεγονότων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που συνέβησαν στο διάστημα 1947-1954. Αφετηρία της προσέγγισης αποτελεί η εξαγγελία του Δόγματος Τρούμαν το Μάρτιο του 1947 και η ανακοίνωση του Σχεδίου Μάρσαλ τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Τερματικός σταθμός της ανάλυσης είναι τα δυο Βαλκανικά σύμφωνα Ελλάδας-Τουρκίας-Γιουγκοσλαβίας που υπεγράφησαν στην Άγκυρα το 1953 και στο Μπλεντ το 1954. Στο πρώτο μέρος της εργασίας διερευνώνται οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφονται οι πολιτικές εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία. Στόχος είναι η ανάλυση του πολιτικού κλίματος, της διαδικασίας του εκδημοκρατισμού και του εκσυγχρονισμού και σε ποιον βαθμό επιτεύχθηκε στα δυο κράτη η εγκαθίδρυση κυβερνήσεων με φιλελεύθερα δημοκρατικά χαρακτηριστικά μεταπολεμικά. Κατά πόσο ήταν επιβαλλόμενη ή εξαρτώμενη η «δημοκρατία» και οι εκάστοτε κυβερνήσεις από τον ξένο παράγοντα; Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται η επίδραση των σχεδίων οικονομικής αρωγής προς τις δυο χώρες, με την έμφαση να δίνεται στο Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ. Υπό ποιους όρους και σε τι συνθήκες ήρθαν να εφαρμοστούν τα προγράμματα αυτά σε Ελλάδα και Τουρκία; Δημιούργησε τριβή ή συνεργασία η απλόχερη παροχή βοήθειας από τις ΗΠΑ και αν προκάλεσε ρήξη σε ποιον βαθμό; Στο τρίτο κεφάλαιο διερευνώνται οι διμερείς σχέσεις. Πραγματοποιείται περιγραφή καθοριστικών συμβάντων, τα οποία στην πλειοψηφία τους αποδεικνύουν την ύπαρξη ενός υπόγειου κλίματος αντιθέσεων, αντιφάσεων και έντασης κάτω από την επιφάνεια του γενικότερου καλού και θετικού κλίματος συνεργασίας και αλληλεγγύης ανάμεσα στις δυο. Φυσικά όμως δεν απουσιάζουν αναφορές σύμφωνα με τις οποίες, η Ελλάδα και η Τουρκία απέδειξαν πως μπόρεσαν να συνεργαστούν στα πλαίσια του μεταβαλλόμενου, διπολικού και ψυχροπολεμικού κόσμου. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας το ενδιαφέρον μετατοπίζεται κυρίως σε ζητήματα στρατιωτικού χαρακτήρα. Η εκκίνηση της ανάλυσης γίνεται στο τέταρτο κεφάλαιο με τον πόλεμο της Κορέας το 1950. Η Κορέα αποτελεί τον πρώτο μεγάλο πόλεμο του Ψυχρού Πολέμου, στον οποίο μια τουλάχιστον υπερδύναμη αναμείχθηκε ενεργά. Στον τριετή πόλεμο της Κορέας η Ελλάδα και η Τουρκία απέστειλαν μονάδες και τα στρατιωτικά τους αγήματα πολέμησαν το ένα πλάι στο άλλο. Αποτελεί λοιπόν η Κορέα παράγοντα σύσφιξης των ελληνοτουρκικών σχέσεων; Υπό ποιους όρους εστάλησαν οι ελληνικές και οι τουρκικές δυνάμεις στην Κορέα και σε ποιο βαθμό η αποστολή τους επιβλήθηκε από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ; Είναι ο πόλεμος αυτός καθοριστικός για την ένταξη των δυο χωρών στο ΝΑΤΟ; Το θέμα της νατοϊκής ένταξης μας απασχολεί στο πέμπτο κεφάλαιο. Εξετάζονται οι βασικοί άξονες της ελληνικής και της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σχετικά με την ένταξη σε ένα στρατιωτικό σύμφωνο μεταπολεμικά. Με ποιους όρους επιτεύχθηκε η από κοινού ένταξη στον Βορειοατλαντικό οργανισμό; Ποια χώρα ήταν αυτή που επιδίωξε με ιδιαίτερο ζήλο την νατοϊκή ένταξη και σε ποιο βαθμό επιβλήθηκε λόγω των διεθνών συνθηκών η είσοδος στη συμμαχία; Ποιες εναλλακτικές προτάσεις υπήρχαν και ποια τα ανταλλάγματα της υπαγωγής στο ΝΑΤΟ και την αμερικανική κηδεμονία; Τέλος, στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας διερευνάται η προσέγγιση με τη Γιουγκοσλαβία. Η συνεργασία με τον Τίτο αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός, καθώς αποτέλεσε την πρώτη φορά που κράτη του δυτικού μπλοκ κατόρθωσαν να προσεταιριστούν μια σοσιαλιστική χώρα. Η προσέγγιση αυτή μάλιστα απέδωσε αρχικά καρπούς όταν ακολούθησαν οι υπογραφές δυο συμφωνιών. Πως λοιπόν οι νατοϊκές δυνάμεις μπόρεσαν να συμμαχήσουν με έναν κομμουνιστή ηγέτη; Πόσο σημαντική ήταν για τη Δύση η «συμπόρευση» με έναν «αποστάτη» του ανατολικού μπλοκ;
Abstract:
The aim of this paper is to search for and describe the main components and events in Greek-Turkish relations that occurred between 1947 and 1954. The starting point of the approach is the announcement of the Truman Doctrine in March 1947 and the announcement of the Marshall Plan in June of the same year. The terminus of the analysis is the two Balkan Pacts between Greece, Turkey and Yugoslavia signed in Ankara in 1953 and in Bled in 1954. The first part of the paper explores the political and economic conditions. The first chapter describes the political developments in Greece and Turkey. The aim is to analyse the political climate, the process of democratization and modernization and to what extent the creation of governments with liberal democratic characteristics was achieved in the two states in the post-war period. To what extent were 'democracy' and the respective governments imposed or dependent on the foreign factor? The second chapter examines the impact of economic aid projects to the two countries, with the emphasis on the Truman Doctrine and the Marshall Plan. Under what conditions and circumstances did these programmes come to be implemented in Greece and Turkey? Did the generous US assistance create friction or cooperation, and if so, to what extent did it cause a rift? Chapter three explores bilateral relations. A description is given of decisive events, most of which demonstrate the existence of an underground climate of opposition, contradictions and tension beneath the surface of a generally good and positive climate of cooperation and solidarity between the two. But of course, there are also reports that Greece and Turkey have proven that they have been able to cooperate in the context of a changing, bipolar and Cold War world. In the second part of the paper the focus shifts mainly to military issues. The analysis starts in chapter four with the Korean War in 1950. Korea is the first major war of the Cold War in which at least one superpower was actively involved. In the three-year Korean War, Greece and Turkey sent units and their military squadrons fought side by side. So, is the Korean war a factor in the strengthening of Greek-Turkish relations? Under what conditions were the Greek and Turkish forces sent to Korea and to what extent was their mission imposed by the US and the UN? Is this war decisive for the accession of the two countries to NATO? The issue of NATO membership is addressed in chapter five. The main axes of Greek and Turkish foreign policy regarding membership in a post-war military pact are examined. On what terms was joint membership in the North Atlantic organization achieved? Which country was the one that most zealously pursued NATO membership and to what extent was entry into the alliance imposed by international treaties? What alternatives were there and what were the trade-offs of belonging to NATO and American tutelage? Finally, the sixth and last chapter of the thesis explores the approach to Yugoslavia. The cooperation with Tito is an important event, as it was the first time that Western bloc states managed to win over a socialist country. Indeed, this approach initially bore fruit when two agreements were signed. So how could the NATO forces ally themselves with a communist leader? How important was it for the West to "ally" with an "apostate" from the Eastern bloc?
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, 2023
