Η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα, ως παράγοντας κοινωνικού αποκλεισμού και περιστολής των δικαιωμάτων του παιδιού, κατά την πρόσφατη οικονομική κρίση 2010-2020
Τίτλος:
Child poverty in Greece, as a factor of social exclusion and restriction of children's rights, during the recent economic crisis 2010-2020
Κύρια Υπευθυνότητα:
Νίκας, Λεωνίδας Ι.
Επιβλέπων:
Λύτρας, Ανδρέας Ν.
Θέματα:
Keywords:
Παιδική φτώχεια, παιδική ηλικία, κοινωνικός αποκλεισμός, δικαιώματα Child poverty, childhood, social exclusion, rights
Ημερομηνία Έκδοσης:
2022
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Οι φτωχοί μιας κοινωνίας, ένα διαχρονικό φαινόμενο, εντοπίζονται σε όλες τις σύγχρονες κοινωνικές συγκροτήσεις ως απότοκο της τρομακτικά άνισης κατανομής του πλούτου στον καπιταλιστικό τρόπο ανάπτυξης. Παρά τις προσπάθειες, κυρίως του νεοφιλελεύθερου δόγματος, να παρουσιάσει το τέλος της φτώχειας στον αναπτυσσόμενο κόσμο, το εγχείρημα απέτυχε παταγωδώς. Η φτώχεια είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο με ιδιαιτερότητες στο χώρο και στο χρόνο, αλλά παραμένει παρούσα και μάλιστα με νέες μορφές, τους νεόπτωχους. Η παιδική φτώχεια ήρθε στο επίκεντρο της ερευνητικής δραστηριότητας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ως αποτέλεσμα της αναγνώρισης τόσο της παιδικής ηλικίας ως μιας ιδιαίτερης περιόδου στην ανάπτυξη του ανθρώπου, όσο και ως αποτέλεσμα της οικουμενικής αποδοχής των δικαιωμάτων του παιδιού. Η μελέτη των χαρακτηριστικών της παιδικής φτώχειας, οι παράγοντες που την επηρεάζουν και η συμβολή της στη διαγενεακή μεταβίβασή της, υπήρξαν τα ερεθίσματα για τη διερεύνηση του θέματος στην παρούσα εργασία κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα2010-20. Επίσης, οι επιπτώσεις της παιδικής φτώχειας στον κοινωνικό αποκλεισμό των παιδιών και στην περιστολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους εμπίπτουν στο ερευνητικό πεδίο μας. Η διπλωματική εργασία στο πρώτο μέρος στηρίζεται στην επιστημονική βιβλιογραφία, ανιχνεύοντας τη συμφωνία ή την ασυμφωνία των ερευνητών γύρω από τον ορισμό και τη μέτρηση της φτώχειας ως απόλυτου ή σχετικού μεγέθους. Η ενδεχόμενη συσκότιση της έννοιας «φτώχεια» και η ανάμιξή της με τον κοινωνικό αποκλεισμό, η αποσαφήνιση της έννοιας της παιδικής ηλικίας και της παιδικής φτώχειας, καθώς και ο προσδιορισμός της έννοιας του παιδιού και των δικαιωμάτων του, αποτέλεσε το αντικείμενο της θεωρητικής προσέγγισης. Στο δεύτερο μέρος η εμπειρική ανάλυση αξιοποιεί τα στατιστικά στοιχεία κυρίως από την ΕΛΣΤΑΤ και τη Eurostat, μέσω της έρευνας EU-SILC, αλλά και άλλους διεθνείς οργανισμούς για την παιδική φτώχεια, διευρύνοντας το ερευνητικό ενδιαφέρον προς τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις επιπτώσεις στα δικαιώματα του παιδιού. Από την έρευνα αποδεικνύεται ότι η παιδική φτώχεια δεν προκύπτει από στοιχεία που συλλέγονται απευθείας από τα παιδιά, αλλά με έμμεσο τρόπο από τις οικογένειες που διαβιούν. Όλοι οι δείκτες που αφορούν στην παιδική φτώχεια στην Ελλάδα το 2010-20 κινούνται πάνω από τον αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό όρο, πάνω από τους δείκτες της ενήλικης φτώχειας κι επιδεινώνονται αισθητά το πρώτο μισό της δεκαετίας. Στο δεύτερο μισό, ενώ οι δείκτες παρουσιάζουν μία σχετική πτώση, εντούτοις δεν είναι ανάλογη της ανόδου, επιδεικνύοντας μία ανθεκτικότητα στο χρόνο. Ανάλογη εικόνα παρουσιάζουν και οι δείκτες για τον κίνδυνο φτώχειας ή τον κοινωνικό αποκλεισμό, στον οποίο εντάσσονται στο τέλος της δεκαετίας ένα στα τρία παιδιά. Συνακόλουθα, εντοπίζεται περιορισμός και στα θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών, δεδομένου ότι μειώθηκαν δραστικά οι αντίστοιχες κρατικές δαπάνες. Τα ευρήματα της έρευνας είναι ενδεικτικά για την αναγκαιότητα της μεταστροφής των κρατικών πολιτικών, εθνικών κι ευρωπαϊκών, για την προάσπιση «του συμφέροντος του παιδιού», που αποτελεί την προμετωπίδα των Δικαιωμάτων του Παιδιού (ΟΗΕ, 1989), με παιδοκεντρικά δημοσιονομικά μέτρα και την κατάρτιση παιδικών κρατικών προϋπολογισμών, σε συνεργασία με τους φορείς προστασίας του παιδιού, ανοίγοντας έτσι ένα νέο πεδίο έρευνας.
Abstract:
The poor of a society, a timeless phenomenon, are found in all modern social structures as an offshoot of the appallingly unequal distribution of wealth in the capitalist mode of development. Despite efforts, mainly by the neoliberal doctrine, to present the end of poverty in the developing world, the project has failed miserably. Poverty is a global phenomenon with particularities in space and time, but it remains present and even in new forms, the newly poor. Child poverty has become the focus of research activity in recent decades, as a result of the recognition of both childhood as a special period in human development, and as a result of the universal acceptance of children’s rights. The study of the characteristics of child poverty, the factors that influence it and its contribution to its intergenerational transmission, were the stimuli for the investigation of the subject in the present work during the decade of the economic crisis in Greece 2010-20. Also, the effects of child poverty on the social exclusion of children and the restriction of their fundamental rights fall within our research scope. In the first part, the master’s thesis is based on the scientific literature, tracing the agreement or disagreement of researchers around the definition and measurement of poverty as an absolute or relative measure. The eventual obfuscation of the concept of "poverty" and its mixing with social exclusion, the clarification of the concept of childhood and child poverty, as well as the definition of the concept of the child and the rights of the child, was the object of the theoretical approach. In the second part, the empirical analysis utilizes statistical data mainly from ELSTAT and Eurostat, through the EU-SILC survey, as well as other international organizations on child poverty, expanding research interest towards social exclusion and the effects on children's rights. Research shows that child poverty does not result from data collected directly from children, but indirectly from the families in which they live. All indicators related to child poverty in Greece in 2010-20 move above the corresponding European average, above the indicators of adult poverty and worsen noticeably in the first half of the decade. In the second half, while the indicators show a relative decline, however, it is not proportional to the rise, demonstrating a durability over time. A similar picture is presented by the indicators for the risk of poverty or social exclusion, since it is going to affect one in three children by the end of the decade. Consequently, there is also a restriction on the fundamental rights of children, given that the corresponding state expenditure was drastically reduced. The research findings are indicative of the necessity to change state policies, national as well as European, in order to defend the best interest of the child, which constitutes the frontispiece of the Rights of the Child (UN, 1989), with child-centred fiscal policies and state budgets, in collaboration with child protection agencies, thus opening a new field of research.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΠΜΣ "Κοινωνιολογία", κατεύθυνση Κοινωνικός Αποκλεισμός και Ανθρώπινα Δικαιώματα, 2022
