Η εξέλιξη της κοινωνικής πρόνοιας στην Ελλάδα: μια χωρική προσέγγιση Αθήνα, 1830-1922
Τίτλος:
The development of social welfare in Greece: a spatial approach to Athens 1830-1922
Κύρια Υπευθυνότητα:
Νέζου, Χριστίνα Π.
Επιβλέπων:
Ψυχάρης, Ιωάννης
Θέματα:
Κοινωνική πρόνοια -- Ελλάδα -- Αθήνα -- Ιστορία Φιλανθρωπίες -- Ελλάδα -- Αθήνα -- Ιστορία Public welfare -- Greece -- Athens -- History Charities -- Greece -- Athens -- History
Keywords:
Πρόνοια, Ελλάδα, ιδρύματα, 19ος αιώνας, Όθωνας, Βενιζέλος Social Welfare, Greece, Foundations, 19th century, Othon, Venizelos
Ημερομηνία Έκδοσης:
2022
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Ο 19ος αιώνας υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για τη θεμελίωση των κοινωνικών δικαιωμάτων, με τις δύο πρώτες βιομηχανικές επαναστάσεις να φέρνουν μεγάλη κρίση και ανεργία επιδεινώνοντας τις συνθήκες ζωής των ασθενέστερων. Την ώρα που η Ευρώπη θεσμοθετούσε συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και την εργατική νομοθεσία για να αντιμετωπίσει την κρίση θέτoντας τις βάσεις για ένα Κράτος Πρόνοιας, η Ελλάδα μόλις έκανε τα πρώτα της βήματα ως ανεξάρτητο κράτος. Η εμπλοκή της Ελλάδος σε μακροχρόνιους πολέμους τις προηγούμενες δεκαετίες, διαμόρφωσε ειδικές συνθήκες όσον αφορά στην ανάγκη λειτουργίας της Κοινωνικής Πρόνοιας στην χώρα. Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και τα ανύπαρκτα οικονομικά του κράτους δεν επέτρεπαν την ανάπτυξη της κοινωνικής Πρόνοιας παρά μόνον σε έκτακτες περιπτώσεις και με την υποστήριξη των φιλανθρώπων, των αγαθοεργών και των ευεργετών. Η έλλειψη ουσιαστικά πλήρως οργανωμένης κοινωνικής μέριμνας στη χώρα μας κατά διαστήματα συνέβαλε σε διάφορες περίοδους κοινωνικής εξέλιξής της, ιδιαίτερα στην Αθήνα, με ξεχωριστά χαρακτηριστικά η κάθε μία. Για το διάστημα από την ίδρυση του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, λίγα είναι γνωστά για τις υπάρχουσες συνθήκες που οδήγησαν στη διαμόρφωση της Κοινωνικής Πρόνοιας. Η παρούσα διατριβή καλύπτει αυτό το κενό μελετώντας τους όρους συγκρότησης, τις ιδιαιτερότητες της διάρθρωσης και της λειτουργίας της Κοινωνικής Πρόνοιας στο νεοσύστατο Eλληνικό κράτος και δη στην πρωτεύουσά του, την Αθήνα, σε δύο περιόδους: α) την περίοδο 1830 – 1909, οπότε η κρατική μέριμνα στράφηκε στην περιστασιακή προστασία αναπήρων και θυμάτων πολέμου, των εγκαταλελειμμένων παιδιών, στην αντιμετώπιση των επιδημιών, στην αποκατάσταση των προσφύγων και των σεισμοπαθών, και β) την περίοδο 1909 – 1922, όπου εστιάζει στην κάλυψη μεμονωμένων κινδύνων και την αντιμετώπιση της φτώχειας. Πέραν της διαλεύκανσης της μορφής οργάνωσης της Κοινωνικής Πρόνοιας τη δεδομένη περίοδο στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Αθήνα, σκοπός της μελέτης είναι να απαντήσει σε ποιό χρονικό διάστημα εκ των δύο είναι καλύτερα οργανωμένη, (ιδίως επι θεμάτων φροντίδας του παιδιού από την πλευρά φορέων Κοινωνικής Πρόνοιας). Επίσης, διερευνά τόσο τα αίτια όσο και τις συνθήκες (πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές) υπό τις οποίες ασκήθηκαν οι συναφείς πολιτικές, ώστε να εξετάσει την οργάνωση της Κοινωνικής Πρόνοιας και τους φορείς της στην Ελλάδα και δη στην Αθήνα, με γνώμονα τη φροντίδα του παιδιού. Τέλος, η διατριβή αυτή θέτει ένα νέο πλαίσιο θεώρησης των κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος αλλά και επιχειρεί μια κριτική αξιολόγηση των επιτευγμάτων τόσο στην Κοινωνική Πρόνοια, όσο και στα ήθη, έθιμα, στον πολιτισμό, στην πορεία των ιστορικών γεγονότων και γενικά στις αξίες πάνω στις οποίες θεμελιώθηκαν μετά από μακρά προσαρμογή οι σημερινοί θεσμοί, οι στάσεις και οι κοινωνικές αντιλήψεις στη χώρα μας.
Abstract:
The First and Second Industrial Revolution brought about global economic and social changes which amplified poor living conditions for the underpriviledged, thus defining the 19th century as the hallmark for the foundations of social rights. At the time social security systems and working laws were being developed in Europe to face the global financial crisis while setting the bases for a Walfare State, Greece was just emerging as a free country. The conditions upon which Social Welfare was formed in Greece were a result of the many decades in war state. The socio-political conditions and the non-existent finances of the newly liberated state did not allow any room for providing social services to those in need, with the only exception of the support of philanthropists and benefactors. The lack of a fully organized social care in Greece led to periodical phases of social development especially in Athens, each of which beared its own characteristics. From the establishment of an independent country with the signing of London Protocol in 1830 up until the Asia Minor catastrophe in 1922, followed by population exchange between Greece and Turkey, little is known on the existing conditions at that time that fashioned Social Welfare in Greece. This dissertation aims to shed light on the matter by investigating the terms of formation, the structural and operational requirements of Social Welfare in the newly formed Greek state and in its capital, Athens, in two periods: a) the years from 1830 to 1909, when the State Care was focused on the occasional protection of the disabled and war victims, abandoned children, the treatment of epidemics, the rehabilitation of refugees and earthquake victims, and b) the years from 1909 to 1922, when Social Care is focused on individual risk management and poverty alleviation. Apart from delineating the structural form of Social Welfare in Greece during the aforementioned periods, and especially in Athens, this study will also examine at which period was optimal Social Welfare set- up achieved during 1830-1922 (focusing on child care Social Services), as well as the causes and the terms (political, social, financial, cultural) under which these social welfare policies were applied. Finally, the outmost goal of this dissertation is to provide a critical evaluation of achievements in Social Welfare and the general values (customs, traditions, culture) that have set the foundation for institutions, attitudes and social beliefs in our country throughout a long time of adaptation and also propose a new conceptual framework for managing contemporary social problems.
Περιγραφή:
Διατριβή (διδακτορική) - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, 2022
