Το "Εθνικό Ζήτημα" στην ελληνική μαρξιστική ιστοριογραφία (1907-1959)
Τίτλος:
The "National Question" in the greek marxist historiography (1907-1959)
Κύρια Υπευθυνότητα:
Παναγιωτίδης, Σταύρος Ε.
Επιβλέπων:
Θεοτοκάς, Νίκος, 1956-
Θέματα:
Μαρξιστική ιστοριογραφία -- Ελλάδα Ελλάδα -- Ιστορία -- Πόλεμος της Ανεξαρτησίας, 1821-1829 -- Ιστοριογραφία Marxian historiography -- Greece Greece -- History -- War of Independence, 1821-1829) -- Historiography
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στην παρούσα διατριβή ερευνώνται οι μηχανισμοί μέσα από τους οποίους οι Έλληνες μαρξιστές ιστοριογράφοι της περιόδου 1907-1959 διαμόρφωσαν τις προσλήψεις τους επί του εθνικού φαινομένου στην Ελλάδα και του κοινωνικού περιεχομένου της επανάστασης του 1821. Κεντρικό ερώτημα είναι το ποιες αλλαγές γνωρίζουν αυτές οι προσλήψεις και πως επιδρούν σε αυτές οι σχετικές επεξεργασίες των κλασικών του μαρξισμού της Α΄ και της Β΄ Διεθνούς, οι τροποποιούμενοι τρόποι πρόσληψης των εργαλείων του μαρξισμού, οι συγκρούσει στο εσωτερικό του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος και τα άμεσα πολιτικά και κοινωνικά επίδικα της Ελλάδας. Ως αρχής της περιόδου διερεύνησης ορίζεται το 1907, όταν ο Γεώργιος Σκληρός εκδίδει το Κοινωνικόν μας Ζήτημα και ως όριο το 1959, όταν τελειώνει το ιστορικό έργο του Γιάνη Κορδάτου. Στο πρώτο κεφάλαιο διερευνάται η θέση που κατέχει η μελέτη του εθνικού φαινομένου στο έργο των Καρλ Μαρξ και Φρήντριχ Ενγκελς και την μαρξική φιλοσοφία της ιστορίας. Συγκεκριμένα, εξετάζεται το κατά πόσο οι δύο κλασικοί είχαν διαμορφώσει μια διακριτή θεωρία για το φαινόμενο του έθνους ή το εξέταζαν στο πλαίσιο των άλλων επεξεργασιών τους, ως ένα δευτερογενές παράγωγο του καπιταλισμού και το προσέγγιζαν κυρίως με όρους πολιτικής τακτικής. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνώνται οι τρόποι ερμηνείας του εθνικού φαινομένου από τους επιγόνους των Μαρξ και Ένγκελς, τους μαρξιστές διανοητές και πολιτικούς της Β΄ Διεθνούς, με άξονα το ότι οι τελευταίοι καλούνταν σε μεγάλο βαθμό να τοποθετηθούν για το εθνικό ζήτημα πάνω σε πολιτικές διεργασίες και κινηματικές εξελίξεις που συντελούνταν στο εσωτερικό των κρατών τους, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν στο εσωτερικό του σοσιαλιστικού κινήματος συγκρουόμενες οπτικές. Στο τρίτο κεφάλαιο διερευνώνται οι προσεγγίσεις των Ελλήνων μαρξιστών για το φαινόμενο του έθνους, κυρίως με άξονα την επανάσταση του 1821. Με βάση τα προηγούμενα, διερευνάται ο βαθμός στον οποίο έχουν επιδράσει σε αυτές τις προσεγγίσεις οι αναλύσεις των κλασικών του μαρξισμού για το έθνος και για την εξέλιξη των ιστορικών σταδίων. Επίσης, εξετάζεται η επίδραση που ασκούν η πολιτική και κοινωνική συγκυρία, και ειδικά τα κομβικά γεγονότα της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης.
Abstract:
This thesis tackles the issue of the mechanisms through which the Greek Marxist historians of the period 1907-1959 shaped their perceptions of the National Question in Greece and the social content of the Greek Revolution of 1821. The central question is what changes these perceptions have ben through and how these were influenced by the relative elaborations of the classics of Marxism of the First and the Second International, by the modified perceptions of the tools of Marxism, by the inner conflicts of the world communist movement and by the political and social disputes of Greece. The beginning of the research period is defined in 1907, when Georgios Skliros published To Koinonikon Mas Zitima (Our Social Question) and its end is put in 1959, when the historical work of Giannis Kordatos ends. The first chapter explores the extent to which the National Question exists in the work of Karl Marx and Friedrich Engels and their philosophy of history. In particular, it is examined whether the two classics had formulated a distinct theory of the national phenomenon or if they had examined it as subordinated to their other theories and as a secondary derivative of capitalism, approaching it mainly in terms of political tactics. The second chapter explores the ways in which the descendants of Marx and Engels, the Marxist thinkers and politicians of the Second and Third Internationals, interpreted the national phenomenon, focusing on the fact that they were obligated to place the national question on intensive political processes and movements that were taking place within their own states, resulting in the development of conflicting perspectives within the socialist movement. The third chapter examines the approaches of the Greek Marxists to the phenomenon of the nation, mainly focusing on the revolution of 1821. Based on the above, the extent to which the analyzes of the classics of Marxism on the nation and on the evolution of historical stages have influenced these approaches, is also examined, along with the influence of the political and social situation, and especially the key events of the Nazi Occupation and the National Resistance.
Περιγραφή:
Διατριβή (διδακτορική) - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, 2021