Χρυσή Αυγή: μια ψυχοκοινωνική ανάλυση

Abstract

Ένα ερώτημα που τίθεται επανειλημμένα τον τελευταίο χρόνο είναι αν πράγματι η ελληνική κοινωνία είχε πάντα στους κόλπους της ένα τόσο μεγάλο αριθμό φασιστών όσο αυτόν που μας αποκαλύπτει το εκλογικό ρεύμα προς τη Χρυσή Αυγή. Είναι αλήθεια ότι πλήθος επιστημονικών ερευνών έχουν δείξει ότι, παρά την αυτάρεσκη εθνική αυτοεικόνα περί φιλόξενου και ανεκτικού ελληνικού λαού, η εικόνα του «άλλου» κυριαρχείται, σε μεγάλο βαθμό, από ξενοφοβικές, ρατσιστικές και εθνικιστικές αναπαραστάσεις (Καφετζής / Μαλούτας / Τσίγκανου 2007, Γουργουρής 2007, Φραγκουδάκη / Δραγώνα 1997). Η απόσταση όμως από αυτές τις τάσεις και τη συγκρότηση ενός νεοναζιστικού κόμματος με απροκάλυπτα βίαιες συμπεριφορές, εκπροσωπούμενο στο Κοινοβούλιο και μάλιστα δημοσκοπικά τρίτο σε μέγεθος, είναι μεγάλη. Ήταν, λοιπόν, πάγια ένα σχεδόν 15% του ελληνικού λαού νεο-ναζιστές ή πρόκειται για ένα φαινόμενο συγκυριακό; Υποστηρίζω εδώ ότι το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό που φαίνεται να ταυτίζεται με μια απροκάλυπτη ρατσιστική ιδεολογία και με μια από τις απεχθέστερες εκδοχές αυταρχικών καθεστώτων είναι συγκυριακό και θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω το φαινόμενο μέσα από μια κοινωνιοψυχολογική οπτική. Προφανώς, υπάρχουν και άλλες ερμηνευτικές προσεγγίσεις από διαφορετικές επιστημονικές οπτικές που άλλωστε αλληλοσυμπληρώνονται για να υπάρξει μια πιο ολοκληρωμένη ερμηνεία. Με τη σημερινή κρίση στο επίπεδο της οικονομίας, της πολιτικής, της κοινωνίας αλλά κυρίως στο επίπεδο των ιδεών, αναδύεται μια νέα πραγματικότητα που καλλιεργεί την ανασφάλεια, την απελπισία, το αδιέξοδο, τον φόβο, τον θυμό και προκαλεί αίσθηση αποτυχίας, ντροπή και ταπείνωση, απώλεια της αυτο-εκτίμησης και διάβρωση της ταυτότητας.A question that has been repeatedly asked in the last year is whether Greek society has always had such a large number of fascists within its ranks as the electoral trend towards Golden Dawn reveals. It is true that numerous scientific studies have shown that, despite the complacent national self-image of a hospitable and tolerant Greek people, the image of the “other” is dominated, to a large extent, by xenophobic, racist and nationalist representations (Kafetzis / Maloutas / Tsiganou 2007, Gourgouris 2007, Fragoudaki / Dragona 1997). However, the distance from these trends and the formation of a neo-Nazi party with openly violent behaviors, represented in Parliament and even the third largest in opinion polls, is great. So, were almost 15% of the Greek people neo-Nazis permanent or is this a temporary phenomenon? I argue here that the extremely high percentage that seems to be identified with an overt racist ideology and with one of the most abhorrent versions of authoritarian regimes is circumstantial and I will try to interpret the phenomenon through a socio-psychological perspective. Obviously, there are other interpretative approaches from different scientific perspectives that complement each other in order to have a more comprehensive interpretation. With the current crisis at the level of the economy, politics, society but mainly at the level of ideas, a new reality is emerging that cultivates insecurity, despair, impasse, fear, anger and causes a sense of failure, shame and humiliation, loss of self-esteem and erosion of identity.