Η προβληματική της κοινωνικής μεταρρύθμισης: αξιακές επιλογές, διλήμματα και προοπτικές

Abstract

Η εισήγηση επικεντρώνεται στις κεντρικές αξιακές επιλογές και τα βασικά διλήμματα που διατρέχουν τον Ευρωπαϊκό διάλογο για το μέλλον του κοινωνικού κράτους. Στο πρώτο μέρος γίνεται σύντομη αναφορά στην προβληματική της συγκριτικής έρευνας για το κοινωνικό κράτος. Τονίζεται η αποδυνάμωση της σκοπιάς της πολιτικής οικονομίας και η στροφή σε προγενέστερες ερμηνευτικές προοπτικές που προβάλλουν τον οικονομικό ντετερμινισμό (όπως για παράδειγμα η «λογική του βιομηχανισμού» και οι σύγχρονες εκδοχές της με έμφαση στον «μετα-βιομηχανισμό» και την «παγκοσμιοποίηση»). Υπό το πρίσμα αυτό, στο δεύτερο μέρος εξετάζονται οι «λόγοι» γύρω από τους νέους «κοινωνικούς κινδύνους» που αναδύονται στο πλαίσιo της μεταβιομηχανικής κοινωνίας, οι επιλογές πολιτικής (policy choices) που κατευθύνουν τις μεταρρυθμίσεις και το αξιακό υπόβαθρο των επιλογών αυτών. Δεδομένου ότι σε μεγάλο βαθμό η προβληματική της μεταρρύθμισης -υπό την επιταγή της παγκοσμιοποίησης και της οικονομικής αποδοτικότητας- επικεντρώνεται στην ανάγκη αναχαίτισης των κοινωνικο-πολιτικών προσδοκιών που εξέθρεψε το κράτος πρόνοιας κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, στο τρίτο μέρος της εισήγησης υποβάλλουμε σε εμπειρική διερεύνηση το επιχείρημα ότι η «ισότητα» και η «οικονομική αποδοτικότητα» αποτελούν συγκρουόμενους στόχους. Τα εμπειρικά στοιχεία για τη συγκριτική απόδοση των χωρών-μελών της ΕΕ ως προς τους στόχους της Λισσαβόνας (με επίκεντρο την ανταγωνιστικότητα), σε σχέση με τις επιδόσεις ως προς την κοινωνική αναδιανομή θέτουν υπό αμφισβήτηση την άποψη περί αντισταθμίσματος μεταξύ ανταγωνιστικότητας και κοινωνικής αλληλεγγύης και εγείρουν ερωτηματικά για τις επιλογές μέτρων πολιτικής που απορρέουν από την άποψη αυτή.The paper focuses on the central value choices and the basic dilemmas that run through the European debate on the future of the welfare state. The first part briefly refers to the problematic of comparative research on the welfare state. The weakening of the political economy perspective and the shift to earlier interpretative perspectives that promote economic determinism are emphasized (such as, for example, the “logic of industrialism” and its modern versions with an emphasis on “post-industrialism” and “globalization”). In this light, the second part examines the “discourses” around the new “social risks” that emerge in the context of the post-industrial society, the policy choices that guide the reforms and the value background of these choices. Given that the reform issue - under the dictates of globalization and economic efficiency - largely focuses on the need to curb the socio-political expectations nurtured by the welfare state over the past decades, in the third part of the paper we empirically investigate the argument that "equality" and "economic efficiency" are conflicting goals. Empirical evidence on the comparative performance of EU member states with regard to the Lisbon goals (with a focus on competitiveness), in relation to their performance in terms of social redistribution calls into question the view of a trade-off between competitiveness and social solidarity and raises questions about the choices of policy measures that stem from this view.