Για το βιβλίο: Ν. Δεμερτζής / Ε. Πασχαλούδη / Γ. Αντωνίου (επιμ.), Εμφύλιος. Πολιτισμικό τραύμα

Abstract

Η έννοια του πολιτισμικού τραύματος αναπτύχθηκε πρόσφατα, εντάσσοντας τη σημασία των συναισθημάτων και της μνήμης στην κοινωνιολογία. Ο Ν. Δεμερτζής και ο J. Alexander τονίζουν την αυτονομία της κουλτούρας και της θρησκείας ως θεμελιώδεις παράγοντες κοινωνικών φαινομένων, χωρίς να υποτάσσονται σε οικονομικές δομές. Το πολιτισμικό τραύμα συνδέεται με τη συλλογική μνήμη τραυματικών γεγονότων που επηρεάζουν ταυτότητες και συναισθήματα, ενώ η ψυχαναλυτική προσέγγιση υπογραμμίζει τη συμβολική κατασκευή της μνήμης μέσω απώθησης και επανεμφάνισης τραυμάτων σε μυθικές ή ιδεολογικές μορφές. Στο πλαίσιο του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, το πολιτισμικό τραύμα εκφράζεται μέσα από μυθοπλασίες, διχασμούς και μη επεξεργασμένη ιστορική μνήμη. Ο Σιδέρης αναλύει τον παρανοϊκό λόγο που μετέτρεψε τον αντίπαλο σε απόλυτο εχθρό, ενώ ο Δεμερτζής εξετάζει τις φάσεις της συλλογικής μνήμης (επιλεκτική και ανακλαστική κατασκευή), τις οποίες διαμόρφωσαν πολιτικές και ιδεολογικές συγκρούσεις. Η κρίση από το 2010 και μετά ενίσχυσε αντιδραστικές αφηγήσεις, όπως η εθνολαϊκιστική αναθεώρηση της ιστορίας και η εκλογίκευση της βίας, εμποδίζοντας μια ορθή συμβολική επεξεργασία του τραύματος.The concept of cultural trauma is relatively recent, emphasizing the role of emotions, memory, and collective identity in sociology. N. Demertzis and J. Alexander highlight the autonomy of culture and religion as fundamental factors in social phenomena, independent of economic structures. Cultural trauma is linked to collective memory of traumatic events that reshape identities, while psychoanalytic theory underscores the symbolic construction of memory through repression and the reemergence of trauma in myths or ideologies. In the context of the Greek Civil War, cultural trauma manifests through divisive narratives, unprocessed historical memory, and ideological polarization. Sideris analyzes the paranoid discourse that dehumanized opponents, while Demertzis examines the phases of collective memory (selective and reflective construction), shaped by political conflicts. The post-2010 crisis reinforced reactionary narratives, such as ethnocentric revisionism and the justification of violence, hindering a constructive reckoning with trauma.