Άσυλο, επικινδυνότητα και αποασυλοποίηση

Abstract

Η εμφάνιση, η διαδρομή και η λειτουργία των «ασύλων» από τον όψιμο Μεσαίωνα μέχρι τη σημερινή νεοτερικότητα, συνδέεται, τόσο με μια διαφορετική καταστατική της ψυχικής ασθένειας (ο «τρελός» «από-δαιμονοποιείται» και ιατρικοποιείται) όσο και με πρακτικές προσδιορισμού, ελέγχου και χρησιμοποίησης περιθωριακών ομάδων και πληθυσμών. Μέχρι και σήμερα, η αναπαράσταση του «ασύλου» κινείται γύρω από δύο βασικές, αλλά και αντίθετες, διαστάσεις: θεραπεία και έλεγχος. Επίσης διαχρονικά, ένα από τα βασικά στοιχεία της αναπαράστασης του ψυχικά ασθενή προσδιορίζεται από χαρακτηρισμούς/αποδόσεις αναφορικά με την επικινδυνότητα: ο «επικίνδυνος ψυχασθενής», μια αναπαράσταση καίρια αναφορικά με τη θέση που ο ψυχικά ασθενής κατέχει στο συλλογικό συμβολικό. Οι κύριοι «φορείς» της συγκεκριμένης αναπαράστασης θα μπορούσαν να προσδιοριστούν στην ομάδα των «εισαγγελικών», των αρρώστων, δηλαδή, οι οποίοι νοσηλεύονται υπό το καθεστώς της ακούσιας νοσηλείας. Στα πλαίσια της Μεταρρύθμισης, τα τελευταία είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, προωθείται ένα πιο δημοκρατικό μοντέλο αντιμετώπισης της ψυχικής ασθένειας. Ένας βασικός άξονας/πεδίο του συγκεκριμένου μοντέλου αφορά τη συρρίκνωση και σταδιακό κλείσιμο των μεγάλων ψυχιατρείων, των «ασύλων» και τη σταδιακή αντικατάστασή τους από μικρότερες δομές, ενταγμένες στην κοινότητα με απώτερο στόχο την ένταξη και ενσωμάτωση του ψυχικά ασθενή στο κοινωνικό πλαίσιο. Η επιβαλλόμενη - μετά τον σεισμό του 1999 και τη καταστροφή μεγάλου τμήματος του ΨΝΑ (του γνωστού ως «Δαφνί»)- διαχείριση των «εισαγγελικών» από αυτές τις νέου τύπου δομές (με κυριότερο «εκπρόσωπο» τις ψυχιατρικές κλινικές των Γενικών Νοσοκομείων) κατέδειξε ένα σύστημα σχετικά ανέτοιμο, τόσο για μια διαφορετική αντιμετώπιση του «επικίνδυνου ψυχασθενή» όσο και για μια ουσιαστική διαφοροποίηση της καταστατικής θέσης του ψυχικά ασθενή στην ελληνική νεοτερικότητα.