Σχολική επιθετικότητα. Ο παλληκαράς, το θύμα και οι παρευρισκόμενοι στις ομάδες μαθητών/τριών με νοητική καθυστέρηση: μια ποιοτική έρευνα στο σχολείο ειδικής αγωγής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

Ἡ σχολική επιθετικότητα µε την έννοια του παλληκαρισμού/εκφοβισμού,αναφέρεται στις επιθετικές συμπεριφορές οι οποίες εκδηλώνονται επαναληπτικά καισκόπιμα από έναν ή περισσότερους µαθητές εις βάρος ενός µαθητή προκαλώνταςτόσο φυσικό όσο και ψυχολογικό κακό.Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση, µέσα από τη συμμετοχικήπαρατήρηση και τις συνεντεύξεις βάθους µε µαθητές και εκπαιδευτικούς, τῶνσυμπεριφορών παλληκαρισμοῦ κατ των "συνεπειών τους εντός των ομάδωνσυνοµηλίκων µε νοητική καθυστέρηση στο σχολείο ειδικής αγωγής δευτεροβάθμιαςεκπαίδευσης. Επιπλέον στόχος είναι η διερεύνηση τῶν αντιδράσεων των μαθητώνπου παρευρίσκονται στα επεισόδια αυτά, οι εξηγήσεις για τις συμπεριφορές αυτές καιη ανίχνευση τῶν παρεμβάσεων του σχολείου για την αντιμετώπισή τους.Για την πληρέστερη κατανόηση του ερευνητικού µας αντικειμένου κρίναµεσκόπιμο να υιοθετήσουμε ως θεώρητικό πλαίσιο την κοινωνικοπολιτισµικήπροσέγγιση µέσα από την οποία έννοιες όπως η κουλτούρα συνοµηλίκὠνεξυπηρέτησαν την αποτελεσµατικότερη διερεύνηση του φαϊνοµένου, καθώς και τηνπροσέγγιση της συµβολικής αλληλεπίδρασης για τη µελέτη τῶν σχέσεων μεταξύ τῶνπαλληκαράδων, των θυμάτων, καθώς και τῶν μαθητών οι οποίοι είναι μάρτυρες τῶνεπιθετικών ενεργειών.Ἡ µελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι συμπεριφορές παλληκαρισμού έχουνομοιότητες µε αυτές που έχουν παρατηρηθεί στα σχολεία γενικής αγωγής µε τηδιαφορά ότι κυριαρχούν οι άµεσες σώματικές επιθέσεις παράλληλα µε τις λεκτικέςκαι µη λεκτικές επιθέσεις. Οι έμμεσες επιθετικές συμπεριφορές όπως ο αποκλεισμόςαπό την ομάδα συνοµηλίκων και η διάδοση φημών αναφέρονται κυρίως μεταξύ τῶνκοριτσιών ενώ τα αγόρια προβαίνουν σε ενέργειες που ὡθούν κάποιους µαθητές ναεπιτεθούν σε άλλους. Οι αρνητικές συνέπειες του παλληκαρισμού ιδιαίτερα γιακάποιους µαθητές/τριες µο ορισμένα χαρακτηριστικά που αποτελούν στόχο τῶνεπιθέσεων, µπορεί να οδηγήσουν σε επιθυμία ὁραπέτευσης απὀ το σχολείο ή σεαντιδράσεις αντεκδίκησης και κατά συνέπεια Κλιμάκώση της σύγκρουσης. Οιµαθητές που παρευρίσκονται στα επεισόδια παλληκαρισμού βιώνουν αντιφατικάσυναισθήματα και αποτυγχάνουν να αναλάβουν υπεύθυνη δράση.Οι εξηγήσεις γι’ αυτές τις συμπεριφορές αφορούν στην επιθυμία για αποφυγήτης ανίας, κυριαρχία στην ομάδα συνοµηλίκῶν και δυσλειτουργίες στην οικογένεια.Οι µαθητές/τριες είναι απαισιόδοξοι ὡς προς την αποτελεσματικότητα τῶνπαρεμβάσεων του σχολείου για την αντιμετώπιση του παλληκαρισμού. Ἡδιαμόρφώση µιας συνολικής πολιτικής του σχολείου κατά του παλληκαρισμού µε τηνενεργό εμπλοκή όλων τῶν µελών της σχολικής κοινότητας - εκπαιδευτικών, μαθητώνκαι γονέων -- µε συμμετοχή τῶν συνομηλίκῶν σε διαδικασίες επίλυσης συγκρούσεώνµεταξύ παλληκαρά/θύματος και παροχή υποστήριξης προς τους µαθητές - θύματα,κρίνεται ὡς ο ἀποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης τῶν συμπεριφορών αυτών.