Η σπαρτιάτικη αγωγή ως βίωμα: με αφορμή το βιβλίο της Helen Roche, Τα γερμανικά τέκνα της Σπάρτης.

Abstract

Σε ένα διήγημα του γερμανού συγγραφέα Χάϊνριχ Μπελ (Heinrich Böll) ένας στρατιώτης που έχει επιστρέψει τραυματισμένος από το μέτωπο στην πατρίδα του για να χειρουργηθεί, προσπαθεί να θυμηθεί το περιώνυμο επίγραμμα που έγραψε ο Σιμωνίδης για να τιμήσει τους τριακόσιους Σπαρτιάτες που έδωσαν τη ζωή τους στη μάχη των Θερμοπυλών. Όμως από το «Διαβάτη, μήνυμα να πας στους Λακεδαιμόνιους: σ’ αυτήν εδώ τη γη πέσαμε υπακούοντας στον νόμο» ανακαλεί μόνο την πρώτη φράση δίχως να μπορεί να προσδιορίσει το ακριβές περιεχόμενο του επιγράμματος. Όταν ανεβαίνοντας με το φορείο τις σκάλες του αυτοσχέδιου νοσοκομείου είδε τη γύψινη αναπαράσταση ενός ανάγλυφου του Παρθενώνα να κοσμεί τη βάση της σκάλας, και μετά έναν λαμπρό έλληνα πολεμιστή με το λοφίο του, και στον επόμενο όροφο έναν πίνακα που αναπαριστούσε στρατιώτες σε ένα γερμανικό προτεκτοράτο της δυτικής Αφρικής να περικυκλώνουν ιθαγενείς, και μετά προσπέρασε τις προτομές του Κικέρωνα, του Καίσαρα και του Μάρκου Αυρήλιου και τέλος τα πορτραίτα της δυναστείας των Hohenzollern και του Χίτλερ, τότε ο τραυματισμένος στρατιώτης κατάλαβε ότι βρισκόταν στο σχολείο από το οποίο είχε αποφοιτήσει μόλις τρεις μήνες πριν. Θυμήθηκε την ανείπωτη ανία που αισθανόταν, όταν ο καθηγητής τους τούς έβαζε να σχεδιάσουν απομιμήσεις ρωμαϊκών αγγείων, και είδε τον εαυτό του να γράφει επτά φορές στον μαυροπίνακα, στα αρχαία, τα γοτθικά, τα ιταλικά, τα ρομανικά, με τη μικρογράμματη γραφή και ολογράφως το επίγραμμα του Σιμωνίδη και τον καθηγητή του να ωρύεται ότι δεν ήταν σωστά τα διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις. Κάποια στιγμή κατάφερε να δει το αρχαίο σπάραγμα στον μαυροπίνακα, όμως ήταν «ελαφρώς ακρωτηριασμένο», επειδή είχε βάλει πολλά αποσιωπητικά. Την ίδια στιγμή ο γιατρός άρχιζε να του βγάζει τους επιδέσμους και είδε ότι δεν είχε πια χέρια ούτε πόδι. Ούρλιαξε και προσπάθησε ξανά να δει τον μαυροπίνακα, αλλά κάποιος του έφραζε τη θέα. Η ανάγνωση των σπαραγμάτων της αρχαιότητας καθορίζεται από τα συμφραζόμενά τους, από τη χρήση που τους επιφυλάσσει κάθε εποχή. Έτσι το νόημα του επιγράμματος του Σιμωνίδη φαίνεται ακρωτηριασμένο στον στρατιώτη που έχει ακρωτηριαστεί στη μάχη του Στάλινγκραντ, υπακούοντας τον νόμο του Χίτλερ.In a short story by the German writer Heinrich Böll, a soldier who has returned wounded from the front to his homeland to be operated on, tries to remember the famous epigram that Simonides wrote to honor the three hundred Spartans who gave their lives in the battle of Thermopylae. However, from "Stranger, message to take to the Lacedaemonians: in this earth here we fell obeying the law" he recalls only the first phrase without being able to determine the exact content of the epigram. When going up the stairs of the makeshift hospital on a stretcher he saw the plaster representation of a Parthenon relief decorating the base of the staircase, and then a brilliant Greek warrior with his crest, and on the next floor a painting depicting soldiers in a German protectorate of western Africa surrounding natives, and then he passed the busts of Cicero, Caesar and Marcus Aurelius and finally the portraits of the Hohenzollern dynasty and Hitler, then the wounded soldier realized that he was in the school from which he had graduated just three months before. He remembered the unspeakable boredom he felt when the teacher made them draw imitations of Roman vessels, and saw himself writing seven times on the blackboard, in ancient, Gothic, italic, Romanesque script, in small letters and in full the epigram of Simonides and his teacher roaring that the spaces between the words were not correct. At some point he managed to see the ancient fragment on the blackboard, but it was "slightly mutilated", because he had put many ellipses. At the same moment the doctor began to remove his bandages and he saw that he no longer had hands or leg. He screamed and tried again to see the blackboard, but someone was blocking his view. The reading of the fragments of antiquity is determined by their contexts, by the use that each era reserves for them. Thus the meaning of Simonides' epigram appears mutilated to the soldier who has been mutilated in the battle of Stalingrad, obeying Hitler's law.