Η Συνθήκη της Λωζάνης και οι επιπτώσεις της στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις

Abstract

Στις 24 Ιουλίου 1923, ένα χρόνο μετά τη μικρασιατική καταστροφή, υπογρά-φηκε στη Λωζάνη συνθήκη ειρήνης μεταξύ των νικητών του Α' Παγκοσμίου Πολέ-μου και της κεμαλικής Τουρκίας. Η Συνθήκη της Λωζάνης καθόρισε τα ελληνοτουρκικά σύνορα στη Θράκη και το Αιγαίο Πέλαγος. Στη Θράκη, ως σύνορο ορίστηκε ο ποταμός Έβρος. Εκτός του Κα-ραγάτς, (ένα τμήμα εδάφους από την δυτική όχθη του ποταμού μέχρι το σημείο που ενώνονται ο Έβρός ποταμός με τον Άρδα ποταμό), παραχωρήθηκε στην Τουρ-κία. Στο Αιγαίο Πέλαγος, επιβεβαιώθηκε η ελληνική κυριαρχία επί όλων των νησιών (ανεξαρτήτως μεγέθους), εκτός από τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος και Λάγος, που ανή-καν στην Τουρκία και βρίσκονταν σε απόσταση τριών ναυτικών μιλίων από τις μι-κρασιατικές ακτές, και τα Δωδεκάνησα, που ανήκαν στην Ιταλία και παραχωρήθη-καν στην Ελλάδα το 1947. Παράλληλα, η συνθήκη περιελάβανε διατάξεις για την προστασία της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, της μουσουλμανι-κής μειονότητας στη Θράκη και των Ελλήνων στα νησιά Ίμβρο και Τένεδο (ειδικό διοικητικό καθεστώς). Από την επομένη της Συνθήκης, η Τουρκία εφάρμοσε μια στρατηγική (δια-χρονική μέχρι και σήμερα), κατάλυσης και μη εφαρμογής της. Άρχισε μια πολιτική εκκένωσης – εκκαθάρισης των Ελλήνων κατοίκων από το έδαφός της με τον πιο στυγνό και βιαίο τρόπο. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προσπάθησε να προσεταιριστεί ελληνικά νησιά και να της δοθεί η Δωδεκάνησος, ενώ παράλληλα συνέχισε την εξόντωση του ελληνικού στοιχείου στο εδαφός της με κάθε δυνατό τρόπο (κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά κλπ). Τον Σεπτέμβριο του 1955, ένα αν-θελληνικό κίνημα Τούρκων πολιτών, υποκεινούμενο από το ίδιο τουρκικό κράτος, εξαπέλυσε ένα κύμα βίας και κτηνωδίας στην Κωνσταντινούπολη, που οδήγησε στη μαζική φυγή της ελληνικής μειονότητας. Κατάφερε μέσα σε 50 χρόνια να σβήσει οποιαδήποτε φυσική παρουσία του ελληνισμού, στο εδαφός της. Έπειτα συνέχισε με την αμφισβήτηση των συνόρων που καθόρισε η Συνθή-κη της Λωζάννης. Πρόβαλε έντονα τις αξιώσεις της όταν βρήκε την Ελλάδα ανήμπο-ρη να διαχειριστεί την νέα φάση στην οποία εισέρχονταν ο κόσμος και να εφαρμό-σει εξωτερική πολιτική υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Ειδικότερα, μετά το 1974 και την μεταπολίτευση, που η Ελλάδα εφάρμοσε και εφαρμόζει μια στρατηγική κα-τευνασμού, που όπως φαίνεται μετρά από 100 χρόνια αποδεικνύεται αναποτελε-σματική. Αρχικά διεκδίκησε εδαφικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα του βορειοα-νατολικού και κεντρικού Αιγαίου και στη συνέχεια τα επέκτεινε σε ολόκληρο το μή-κος του Ανατολικού Αιγαίου Πελάγους. Μετά την εισβολή στην Κύπρο, επέκτεινε τις εδαφικές της διεκδικήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και συνεχίζει τις παράλογες απαιτήσεις στο Αιγαίο Πέλαγος με απειλή πολέμου «casus belli» εφόσον εφαρμό-σουμε μονομερώς τα κυριαρχικά μας δικαιώματα (12 ν.μ.). Σήμερα, 100 χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάνης, το μόνο που δεν αμφισβητεί η Τουρκία είναι τα σύνορα του Έβρου (εφαρμόζει μια τακτική αγοράς κτημάτων από μέρους του πληθυσμού της μουσουλμανικής μειονό-τητας της Θράκης στα πρότυπα της αρχικής δημιουργίας του κράτους του Ισραήλ και άσκηση ισχυρής επιρροής σε αυτή). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ελλάδα τήρησε τις συμβατικές της υποχρεώσεις σχεδόν δουλικά, παρά τις παρα-βιάσεις και τις αξιώσεις της Τουρκίας. Η τουρκική πολιτική από το 1974, και ιδίως από το 1990, έχει λάβει καθαρά αναθεωρητικό χαρακτήρα. Από τη μια πλευρά, στοχεύει στην κατάργηση του status quo στο Αιγαίο, δηλαδή στην ακύρωση της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923, και από την άλλη, στην επιβεβαίωση της θέσης της ως περιφερειακής δύναμης στην ευαίσθητη αυτή περιοχή, την Ανατολική Μεσόγειο. Ως εκ τούτου, οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας βρίσκονται αναπόφευκτα σε κατάσταση μόνιμης αντίφασης λόγω της ευθύνης της Τουρκίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει επιδείξει μια εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής στα νέα γεωπολιτικά δεδομένα, ανάπτυξης μιας πολύπλευρης εξωτερικής πολιτικής, ανάληψης πρωτο-βουλιών και παρέμβασης. Ειδικότερα, η Τουρκία σχεδιάζει, τελευταία, όχι μόνο ε-πιθετικές ενέργειες που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν ανά πάσα στιγμή. Η Τουρκία έχει ξεπεράσει το φράγμα της απειλής και προβαίνει σε ενέργειες που α-ποσκοπούν στην αλλαγή του εδαφικού και κυριαρχικού της καθεστώτος σε βάρος της Ελλάδας. H Ελλάδα, για την περίοδο που μελετάται, δεν διαχειρίστηκε ορθά τις σχέσεις της με την Τουρκία σε συνάρτηση της προστασίας των εθνικών συμφερόντων της. Είναι γεγονός ότι αντιμετώπιζε και αντιμετωπίζει διάφορες κρίσεις (κοινωνικές, πολιτειακές, οικονομικές) που την οδήγησαν σε εσωστρέφεια και αυτό οφείλεται πλέον ξεκάθαρα στην έλλειψη ενιαίας και συνεχούς υψηλής στρατηγικής στο χρόνο, με καθαρούς ιεραρχημένους στόχους και διασύνδεσης σκοπών και μέσων για την επίτευξη τους. Ότι ενέργειες έπραξε για την προστασία των εθνικών συμφερόντων ήταν ανεμικές. Τώρα καλείται να εφαρμόσει μια στρατηγική 2 ταχυτήτων. Μια αποτρεπτική στρατηγική που την εφάρμοσε από 1922 έως σήμερα στη σχέση της με την Τουρκία και μια πιο δυναμικής – επιθετικής με σκοπό την εκμετάλλευση ευκαιριών αναβάθμισης της ισχύος της στην Αν. Μεσόγειο.On July 24, 1923, a year after the Asia Minor catastrophe, a peace treaty was signed in Lausanne between the victors of World War I and Kemalist Turkey. The Treaty of Lausanne established the Greek-Turkish borders in Thrace and the Aegean Sea. In Thrace, the border was defined as the river Evros. Apart from Karagats (a part of territory from the west bank of the river to the point where the Evros River joins the Ardas River), it was ceded to Turkey. In the Aegean Sea, Greek sovereignty over all islands (regardless of size) was confirmed, except for the islands of Imbros, Tenedos and Lagos, which belonged to Turkey and were located three nautical miles from the coast of Asia Minor, and the Dodecanese, which belonged to Italy and were ceded to Greece in 1947. At the same time, the treaty included provi-sions for the protection of the Greek minority in Constantinople, the Muslim minority in Thrace and the Greeks on the islands of Imbros and Tenedos (special administra-tive status). Since the day after the Treaty, Turkey has implemented a strategy (timeless until today) of abolishing and not implementing it. It began a policy of evacuation – liquidation of Greek residents from its territory in the most brutal and violent way. During the Second World War it tried to recruit Greek islands and give it the Dodec-anese, while at the same time it continued the extermination of the Greek element on its territory in every possible way (social, economic, cultural, etc.). In September 1955, an anti-Greek movement of Turkish citizens, subject to the same Turkish state, unleashed a wave of violence and brutality in Istanbul that led to the mass exodus of the Greek minority. It managed within 50 years to extinguish any physical presence of Hellenism on its territory. It then went on to challenge the borders established by the Treaty of Lau-sanne. It made strong claims when it found Greece unable to manage the new phase the world was entering and to implement foreign policy in favor of Greek interests. In particular, after 1974 and the transition to democracy, when Greece implemented and is implementing a strategy of appeasement, which seems to have been going on for 100 years is proving ineffective. It initially claimed territorial rights on the conti-nental shelf of the northeastern and central Aegean and then extended them to the entire length of the Eastern Aegean Sea. After the invasion of Cyprus, it expanded its territorial claims in the Eastern Mediterranean and continues its absurd demands in the Aegean Sea with the threat of war "casus belli" if we unilaterally implement our sovereign rights (12 nautical miles). Today, 100 years after the signing of the Lausanne Peace Treaty, the only thing Turkey does not dispute is the borders of Evros (it applies a tactic of buying es-tates by the population of the Muslim minority of Thrace along the lines of the initial creation of the State of Israel and exerting a strong influence on it). During this peri-od, Greece fulfilled its contractual obligations almost slavishly, despite Turkey's vio-lations and claims. Turkish policy since 1974, and especially since 1990, has taken on a purely revisionist character. On the one hand, it aims to abolish the status quo in the Aege-an, i.e. to annul the Treaty of Lausanne of 1923, and on the other, to confirm its posi-tion as a regional power in this sensitive region, the Eastern Mediterranean. There-fore, relations between Greece and Turkey are inevitably in a state of permanent contradiction due to Turkey's responsibility. There is no doubt that in recent years Turkey has demonstrated an extraordinary ability to adapt to new geopolitical reali-ties, develop a multifaceted foreign policy, take initiatives and intervene. In particu-lar, Turkey has been planning, lately, not only aggressive actions that could take place at any time. Turkey has overcome the threat barrier and is taking steps aimed at changing its territorial and sovereign status at the expense of Greece. Greece, for the period under study, did not manage its relations with Turkey properly in relation to the protection of its national interests. It is a fact that it faced and is facing various crises (social, state, economic) that led it to introversion and this is now clearly due to the lack of a single and continuous high strategy over time, with clear hierarchical goals and interconnection of ends and means to achieve them. Whatever actions he took to protect national interests were anemic. It is now called upon to implement a 2-speed strategy. A deterrent strategy that it applied from 1922 until today in its relationship with Turkey and a more dynamic – aggressive one in order to exploit opportunities to upgrade its power in Eastern Europe (Mediterranean sea).