Μεταιχμιακές ταυτότητες και φαντασιακές συγγενειακότητες: το παράδειγμα του ελληνικού κινηματογράφου ("Άγγελος" και "Στρέλλα")

Abstract

Αντλώντας από τους Β. Anderson και V. Turner, η μελέτη αυτή διακρίνει «φαντασιακές συγγενειακότητες» να συνομιλούν και να διαπλέκονται με «μεταιχμιακές ταυτότητες» και να συγκροτούν ένα ιδιότυπο ιδεολογικό δίδυμο που, όχι μόνον παράγει πραγματικά αποτελέσματα, αλλά καθίσταται και μηχανισμός κοινωνικής αλλαγής. Οι ταινίες «Άγγελος» του Γ. Κατακουζηνού (1982) και «Στρέλλα» του Π. Κούτρα (2009) προσεγγίζονται σαν δέκτες και πομποί της εποχής τους και σαν ενδείκτες δράσης, αντίδρασης και διαντίδρασης. Μέσα από αυτό το πρίσμα, καλούνται να μας αποκαλύψουν πλευρές των ταυτοτήτων που συγκροτούνται στις οριογραμμές του «κανονικού» και του «μη κανονικού», καθώς και να αναδείξουν κάποιους από τους τρόπους με τους οποίους «μεταιχμιακές» υποκειμενικότητες διαπραγματεύονται την κοινωνική και πολιτική τους ύπαρξη. Καλούνται επίσης να σκιαγραφήσουν όψεις του «διανοητού», του «αδιανόητου» και του «αυτονόητου» γύρω από την οικογένεια, τη συγγένεια και τον έμφυλο και σεξουαλικό εαυτό των τελευταίων τριάντα χρόνων στην Ελλάδα, καθώς και τις ταλαντώσεις τους στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διαδικασίας αλληλεπίδρασης, που ξεπερνά τα στενά χωρικά και πολιτισμικά όρια. Το δρων υποκείμενο αποδεικνύεται ιδιαίτερα δημιουργικό όταν κινείται στα τα διάκενα των κανονικοτήτων και όταν διαχειρίζεται τα κεφάλαια που διαθέτει, διαπραγματευόμενο την πολιτική του ύπαρξη. Πρόκειται για μια προϊούσα διαδικασία, η οποία ροκανίζει δειλά αλλά σταθερά την παντοκρατορία των βιολογικοποιημένων και φυσικοποιημένων μοντέλων ταυτότητας και συγγενειακότητας στη σύγχρονη Ελλάδα και παρακάμπτει τα κατεστημένα πρότυπα οικογενειακότητας και τη συμβολική αδιαλλαξία τους.

Drawing upon B. Anderson and V. Turner, this study detects “imaginary affinities” discoursing and intertwining with “liminal identities”, forming an idiosyncratic double which not only produces actual effects, but renders itself a social change mechanism. The films “Angelos” (1982) by G. Katakouzinos and “Strella” (2009) by P. Koutras are examined both as receivers and transmitters of their era and as indicators of action, reaction and interaction. Through this viewpoint, they are being called upon to uncover aspects of the identities that are formed on the boundaries of “normal” and “non-normal”, and to, in addition, give prominence to some of the devices through which “liminal identities” negotiate their social and political existence. Additionally, they are invited to delineate aspects of the “conceivable”, the “inconceivable” and the “self-evident” in relation to the family, kinship and the gendered and sexual self of the last thirty years in Greece, as well as their occasional fluctuations in the framework of a broader process of interaction transcending the narrow spatial and cultural boundaries. The agent is looked upon as exceptionally creative when it operates within the interstices of normalities and when it administers the means that it possesses, while negotiating its political existence. It is a progressive process, which timidly but consistently eats into the dominance of the biologized and naturalized standards of identity and kinship in modern Greece, and circumvents the established standards of family and their symbolic intransigence.