H Bundesbank ως πρότυπο για τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Abstract

Η εμπειρία της πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης (2007-2009), η οποία ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και μεταδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες, προκάλεσε σοβαρούς κραδασμούς στις οικονομίες των κρατών αυτών, έπειτα από τις τεράστιες ζημιές που επήλθαν εξαιτίας της αποσταθεροποίησης της δομής και των θεμελίων του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Λόγω της μεγάλης αλληλεξάρτησης των οικονομιών των κρατών ανά τον κόσμο, οι συνέπειες της κρίσης των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων και της μετέπειτα κατάρρευσης της Lehman Brothers, είχαν άμεσο αντίκτυπο και στις οικονομίες των ευρωπαϊκών κρατών. Το μέγεθος και η έκταση της πρωτοφανούς αυτής κρίσης ανάγκασε τις κυβερνήσεις και τις νομισματικές αρχές των κρατών αυτών να λάβουν πρωτόγνωρα μέτρα προκειμένου να περιοριστούν οι δυσμενείς συνέπειες που απειλούσαν με κατάρρευση το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό οικοδόμημα. Μεταξύ άλλων, απόρροια της εν λόγω κρίσης, υπήρξε και η ανάδειξη της σημαντικότητας των επιλογών της νομισματικής πολιτικής που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αλλά και της εν γένει λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών για τις οικονομίες των κρατών της ευρωζώνης. Η ΕΚΤ που από τη σύσταση της «ακολουθεί» πιστά το πρότυπο της, τη Deutsche Bundesbank, καλείται να αποδείξει ότι θα επιτελέσει το ίδιο αποτελεσματικό και επιτυχημένο έργο που είχε να επιδείξει η προκάτοχος της ως νομισματική αρχή. Με την παρούσα εργασία επιδιώκεται μια συνολική συγκριτική ανάλυση της Bundesbank και του Ευρωσυστήματος, καταδεικνύοντας παράλληλα την μεγάλη επιρροή που άσκησε η γερμανική κεντρική τράπεζα στην ΕΚΤ. Σκοπός της εργασίας είναι να αναδειχθεί ο καθοριστικός ρόλος που διαδραμάτισαν για την ΕΚΤ οι αρχές της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας και της σταθερότητας των τιμών, όπως αυτές υιοθετήθηκαν κατά το «πρότυπο Bundesbank», αλλά και η συμβολή τους στην πορεία του ΕΣΚΤ. Αφού προηγηθεί μια σύντομη ιστορική παρουσίαση των λόγων που οδήγησαν τους ευρωπαίους ηγέτες στην υιοθέτηση του γερμανικού προτύπου ως βάση δημιουργίας της ΕΚΤ, στο πρώτο μέρος αυτής της εργασίας, γίνεται μια επισκόπηση των βασικών θεσμικών χαρακτηριστικών της Bundesbank, πριν την ένταξη της στο ΕΣΚΤ το 1999, που οδήγησαν στη διαμόρφωση των βασικών δομικών χαρακτηριστικών της ΕΚΤ. Κατά την παρουσίαση της δομής και των λειτουργιών των δύο κεντρικών τραπεζών, καταδεικνύονται οι ομοιότητες τους καθώς η πληθώρα των στοιχείων που έχει ενστερνιστεί το ΕΣΚΤ από την Bundesbank. Στο δεύτερο μέρος, αναλύονται οι κατευθυντήριες γραμμές και ο πρωταρχικός στόχος της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Επιπλέον, γίνεται παραλληλισμός με την αντίστοιχη πολίτικη που ακολούθησε η γερμανική κεντρική τράπεζα πριν την ένταξη της στο ενιαίο νόμισμα. Επίσης, καταγράφεται η στρατηγική της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ στην οποία είναι έκδηλη η μονεταριστική προσέγγιση, ενώ εξηγούνται επίσης και τα βασικά νομισματικά «εργαλεία» τόσο της ΕΚΤ όσο και της Bundesbank με βασικό προσανατολισμό τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Στη συνέχεια, το τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο στην ανάδειξη της σημασίας της ανεξάρτητης λειτουργίας της κεντρικής τράπεζας από την πολιτική εξουσία. Διασαφηνίζονται, επίσης, οι όροι της ανεξαρτησίας αλλά και τα αντίβαρα της λογοδοσίας και της διαφάνειας που εμπεριέχονται στο νομικό καθεστώς της Bundesbank και της ΕΚΤ ενώ διερευνάτε και η βαρύνουσα σημασία τους για τη λειτουργία και την άσκηση της νομισματικής πολιτικής των δύο κεντρικών τραπεζών. Τέλος, στο τέταρτο μέρος σημειώνονται τα βασικά συμπεράσματα από την μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας. Η παρούσα διπλωματική εργασία θα ολοκληρωθεί με μια κριτική επισκόπηση, όπου σημειώνεται η ύπαρξη αντικρουόμενων συμφερόντων στους κόλπους του ΕΣΚΤ που ορισμένες φορές εμποδίζουν την έγκαιρη λήψη αποφάσεων, δημιουργώντας αντικειμενικές δυσκολίες στην συνέχιση της επιτυχημένης νομισματικής πορείας της Bundesbank από την ΕΚΤ. Κλείνοντας επισημαίνεται η ανάγκη, πέρα από τη νομισματική και οικονομική σύγκλιση, να επέλθει και η σταδιακή πολιτική ενοποίηση στον ευρωπαϊκό χώρο.This paper is a comparative study of the European Central Bank with the Deutsche Bundesbank. The institutional features of these two monetary authorities reflect certain similarities in their main goals and their monetary policy implementation. Although the Eurosystem’s organization, monetary instruments and primary objective of price stability are very close to the Bundesbank model, the ‘‘two pillar’’ monetary policy of the ECB derogates from the ‘‘monetary targeting’’ strategy that was adopted by the pre-euro German central bank. Moreover, the statutory independence of the ECB is very similar to the regime that was first introduced by the Bundesbank. This systematic comparison of the institutional structure, the monetary policy and the statutory independence of the two central banks indicates why the Bundesbank is considered as a model for the ECB.