Νεοφιλελευθερισμός και κράτος πρόνοιας: από το θεωρητικό πλαίσιο στη νομική πράξη

Abstract

Με την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης αμφισβητήθηκε το μεταπολεμικό κοινωνικό κράτος. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν κατάργησε το κοινωνικό κράτος και κατ’ επέκταση το κράτος πρόνοιας αλλά επιδίωξε να δημιουργήσει ένα δικό μοντέλο κράτους πρόνοιας για να διαχειριστεί τα κοινωνικά προβλήματα που γεννά ο οικονομικός ανταγωνισμός. Για να το επιτύχει, θέσπισε ένα φιλικό προς την αγορά και τον ανταγωνισμό νομικό πλαίσιο. Η Ελλάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της εξέλιξης. Ιδιαίτερα την μνημονιακή περίοδο αλλά και μετά, η Ελλάδα προσάρμοσε το ισχύον κοινωνικό δίκαιο της στις ανάγκες της ανοιχτής αγοράς και της ανταγωνιστικότητας. Η επικράτηση του νεοφιλελεύθερου οράματος διαφαίνεται στην εφαρμογή μιας σειράς νόμων που υπηρετούσαν τις ανάγκες των επιχειρήσεων στην εργασία, στην επιβολή του ατομικού-επενδυτικού μοντέλου ασφάλισης, στην ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών υγείας με την εμπορευματοποίηση τους και στην προώθηση της ανοιχτής αγοράς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα δικαιώματα της εργασίας, της ασφάλισης, της υγείας και της εκπαίδευσης έχασαν την κοινωνική διάσταση τους εφόσον εξατομικεύτηκαν για να συντονιστούν με τις νεοφιλελεύθερες επιταγές για ένα κράτος πρόνοιας δομημένο πάνω στους μηχανισμούς της αγοράς. Η επιχείρηση, το άτομο, το ελάχιστο κράτος και η τάξη αποτέλεσαν τις βάσεις της συγκρότησης του νεοφιλελεύθερου κράτους πρόνοιας. Εν κατακλείδι, το νέο κράτος πρόνοιας ταυτίστηκε με μια μη διανεμητική κοινωνική πολιτική και με εξατομικευμένα κοινωνικά δικαιώματαWith the dominance of the neoliberal development model, the post-war welfare state came under scrutiny. Neoliberalism did not abolish the welfare state—and, by extension, social welfare—but sought to create its own model of welfare state to manage the social problems generated by economic competition. To achieve this, it established a legal framework favorable to the market and competition. Greece is a characteristic example of this development. Especially during the bailout (memorandum) period and beyond, Greece adapted its existing social law to the needs of the open market and competitiveness. The dominance of the neoliberal vision is evident in the implementation of a series of laws that served business interests in labor, the imposition of the individual-investment model of insurance, the privatization of healthcare services through their commodification, and the promotion of an open market in higher education. The rights to labor, insurance, health, and education lost their social dimension as they became individualized in order to align with the neoliberal imperatives for a welfare state structured around market mechanisms. The enterprise, the individual, the minimal state, and class became the foundations for the formation of the neoliberal welfare state. In conclusion, the new welfare state came to be identified with a non-redistributive social policy and with individualized social rights