Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός για τους μουσουλμάνους Ρομά της Θράκης

Abstract

Οι μουσουλμάνοι Ρομά της Θράκης αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό του συνόλου των πληθυσμιακών ομάδων με παρόμοια πολιτισμικά χαρακτηριστικά που απαντώνται στην ελληνική επικράτεια και ομαδοποιούνται σήμερα - έστω και καταχρηστικά - υπό τον όρο Ρομά. Εντούτοις είναι η μοναδική ομάδα που κατέστη εξαρχής ορατή στη δημόσια σφαίρα καθώς συνιστούσε μέρος της επίσημης μειονότητας της Θράκης ελέω της συνθήκης της Λωζάνης, ενώ αργότερα έγινε αντικείμενο διαμάχης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας όταν η δημογραφική της δύναμη άρχισε να γίνεται υπολογίσιμη. Η παρούσα εργασία αναζητά από την πλευρά των δύο εθνικών κέντρων τις εκφάνσεις αυτού του ανταγωνισμού, τις σκοπιμότητες που εξυπηρετεί και τη διαφοροποίησή του χρονικά και τοπικά, ενώ από την πλευρά των υποκειμένων, των ίδιων των θρακιωτών Ρομά, την αλληλεπίδρασή τους με τους δύο κυρίαρχους πόλους της τοπικής κοινωνίας, τις στάσεις που υιοθετούν σε συνάρτηση με τα προσδοκώμενα οφέλη καθώς και αν η εθνοτική τους αφύπνιση, στην οποία αποσκοπεί τόσο ο ελληνικός όσο και ο τούρκικος εθνικισμός, είναι εν τέλει δεδομένη. Μεθοδολογικά, η εργασία αναπτύσσεται ουσιαστικά σε δύο μέρη: Στο πρώτο επιχειρείται μια ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας για τους μουσουλμάνους Ρομά ως συνιστώσα της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, ενώ στο δεύτερο διερευνάται το πως αποτυπώνεται στον τοπικό και εθνικό τύπο των τελευταίων ετών η σύγκρουση αυτή των δύο εθνικισμών στον μικρόκοσμο δύο οικισμών Ρομά, αυτών του Δροσερού Ξάνθης και του Άβαντος Αλεξανδρούπολης. Τα συμπεράσματα που εξάγονται από την ανάλυση είναι ότι οι μουσουλμάνοι Ρομά της Θράκης παραμένουν μια περιθωριακή ομάδα, υποτελείς και εξαρτώμενοι από τους χριστιανούς πλειονοτικούς και τους τούρκους μειονοτικούς, χωρίς να απολαμβάνουν την αποδοχή ούτε μια ισότιμη θέση στην τοπική κοινωνία. Οι επίσημες και ανεπίσημες πολιτικές των δύο εθνικών κέντρων για τους Ρομά δεν είναι ολιστικές, αλλά περιορίζονται στην παροχή συμβολικών και μόνο ανταλλαγμάτων αφοσίωσης για την υποστήριξη του εκάστοτε αφηγήματος. Σε αυτές, οι Ρομά της Θράκης συνήθως απαντούν με μια υπό διαπραγμάτευση επιλογή ταυτότητας ως τακτική επιβίωσης.The Muslim Roma community of (Western) Thrace is only a small percentage of the population groups with similar cultural characteristics, encountered throughout Greek national territory and clustered – even abusively – under the term Roma. However, this is the only group that became at first visible in the public sphere as constituted part of the formal Muslim Minority of Thrace due to the Lausanne Treaty, whilst later on developed into a subject of dispute between Greece and Turkey when its demographic power started to be reckoned with. This essay explores on the two national centers’ side the aspects of this antagonism, the purposes it serves, and its differentiation both in time and from place to place, while on the subjects’ side – this of Thracian Roma – their interaction with the two dominant poles of local society, their adopted attitudes concerning expected profits as well as if their ethnic awakening, at which both greek and Turkish nationalisms aim, is at last given. Methodologically, this essay is developed in two parts: In the first part, a bibliography review about Muslim Roma as a component of the Muslim Minority of Thrace is attempted, while in the second part, it is analyzed how this conflict between the two nationalisms, in the microcosm of two Roma settlements (Drosero of Xanthi, Avantos of Alexandroupoli) is captured in the national and local press of recent years. The analysis concludes that the Muslim Roma of Trace remain a marginal group, recessive and dependent on the Christian majority and Turkish minority, enjoying neither acceptance nor an equal status in local society. The formal and informal policies of the two dominant poles are not widespread but are limited to symbolic benefits for promoting each narrative. Therefore, the Roma of Thrace's common answer to these policies is an arguable choice of their own ethnic identity as a tactic of survival.