Δουλεύοντας στα ξένα: η Γερμανία μέσα από χαρακτήρες ελλήνων γκασταρμπάιτερ της νεοελληνικής λογοτεχνίας

Abstract

Με νωπές ακόμη τις μνήμες της Κατοχής, κατατρεγμένοι από τον Εμφύλιο και γονατισμένοι από την ανέχεια, εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικοί κυρίως (και δευτερευόντως κοινωνικοί και πολιτικοί) έλληνες μετανάστες παίρνουν τον δρόμο –μεταξύ άλλων προορισμών και– για τη βιομηχανικά ανθούσα Δυτική Γερμανία, με την ελπίδα να εξασφαλίσουν την επιβίωση των ιδίων και των οικείων που άφησαν πίσω τους στην πατρίδα. Η δημοτικότητα του εν λόγω προορισμού δεν είναι τυχαία. Το 1960 υπογράφεται η περιώνυμη διακρατική συμφωνία «Περί απασχολήσεως Ελλήνων εργατών στη Γερμανία»: στην προσπάθειά της να αναγεννηθεί από τις στάχτες της, η μεγάλη ηττημένη του πολέμου στρέφεται στον εξαθλιωμένο Νότο προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της σε φτηνό, δίχως αξιώσεις εργατικό δυναμικό. Ωστόσο ο ελλαδικός πληθυσμός φυλλορρόει με τις ευλογίες του επίσημου κράτους: δύο χρόνια νωρίτερα ο αντικαγκελάριος Έρχαρντ είχε εισηγηθεί τη μεταφορά γερμανικών κεφαλαίων για την εγκατάσταση μικρομεσαίων βιομηχανικών μονάδων στη μαστιζόμενη ελληνική επαρχία (με σκοπό την αξιοποίηση των γεωργικών και αλιευτικών προϊόντων), ζητώντας σε αντάλλαγμα την επάνδρωσή τους με ντόπιο αποκλειστικά εργατικό δυναμικό. Επιλέγοντας σοφά και διορατικά –ως συνήθως οι λογής πεφωτισμένοι άρχοντες από καταβολής του ελληνικού κράτους–, η κυβέρνηση απορρίπτει το εν λόγω σχέδιο και προτιμά το δεύτερο σκέλος του, εκείνο που προβλέπει την απορρόφηση ανέργων στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.With the memories of the Occupation still fresh, persecuted by the Civil War and brought to its knees by poverty, hundreds of thousands of mainly economic (and secondarily social and political) Greek immigrants set off – among other destinations – for the industrially flourishing West Germany, in the hope of ensuring the survival of themselves and the relatives they left behind in their homeland. The popularity of this destination is not accidental. In 1960, the eponymous interstate agreement “On the Employment of Greek Workers in Germany” was signed: in its attempt to be reborn from its ashes, the great loser of the war turned to the impoverished South in order to meet its needs for cheap, undemanding labor. However, the Greek population is flourishing with the blessings of the official state: two years earlier, Vice-Chancellor Erhard had proposed the transfer of German capital for the establishment of small and medium-sized industrial units in the plagued Greek province (with the aim of exploiting agricultural and fishery products), requesting in return that they be staffed exclusively with local labor. Choosing wisely and with foresight – as is usual with the kind of enlightened rulers of the Greek state –, the government rejects the said plan and prefers its second part, the one that provides for the absorption of unemployed people in the Federal Republic of Germany.