Τι είναι, εάν υπάρχει, το «ασυγχώρητο» στον Derrida;

Abstract

Στο έργο του L’imprescriptible: Pardonner? Dans l’honneur et la dignité, όπου ο γάλλος φιλόσοφος Vladimir Jankélévitch διερευνά το κατά πόσο είναι δυνατή ή επιθυμητή η συγχώρηση των αποτρόπαιων εγκλημάτων του Ολοκαυτώματος, ισχυρίζεται αφοριστικά ότι «η συγχώρηση πέθανε στα στρατόπεδα του θανάτου». Αυτό που εννοεί, προφανώς, είναι ότι κανείς οφείλει όχι απλώς να μη λησμονήσει αλλά και να μη συγχωρήσει τη θηριωδία και τη βαρβαρότητα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Τα φρικτά εγκλήματα που διεπράχθησαν κατά τη διάρκεια του Πολέμου επιτάσσουν το χρέος της μη συγχώρησης. Στο όνομα των θυμάτων, δεν πρέπει αλλά και δεν είναι δυνατόν να συγχωρήσει κανείς το ασυγχώρητο, τις ασύγγνωστες εγκληματικές πράξεις κατά της ανθρωπότητας, των οποίων τη φρικαλεότητα οι θύτες, σύμφωνα με τον Jankélévitch, ουδέποτε αποδέχθηκαν ή αναγνώρισαν. Τα δύο σημαντικότερα κείμενα του Jacques Derrida για τη συγχώρηση, «Le siècle et le pardon» και Pardonner: l’impardonnable et l’imprescriptible, χαρακτηρίζει επίσης μια επίμονη αναφορά στο ασυγχώρητο, το οποίο όμως συναρθρώνεται, σε αντίθεση με τον Jankélévitch, με την έννοια της απροϋπόθετης συγχώρησης. Η συγχώρηση, ισχυρίζεται ο Derrida, δεν υπάρχει, η συγχώρηση είναι αδύνατη, ή όπως αινιγματικά γράφει, είναι δυνατή μόνο ως αδύνατη. Ο προκλητικός αυτός ισχυρισμός δεν αρνείται βέβαια το γεγονός των συγχωρητικών και απολογητικών πράξεων, οι οποίες αλίμονο εάν δεν λάμβαναν χώρα σε καθημερινή βάση. Απεναντίας, σηματοδοτεί ότι υπάρχει μια καταγωγική δομή εξαιτίας της οποίας η σημασία της συγχώρησης και της συγγνώμης δεν εξαντλείται στην εκπεφρασμένη πρόθεση του συγχωρούντος ή του μετανοούντος, και επομένως θα είναι πάντα δυνατόν να αμφισβητηθεί η ειλικρίνεια ή η αυθεντικότητα κάθε τέτοιου ενεργήματος. Η δομή αυτή, την οποία ο Derrida αποκαλεί «το ασυγχώρητο», διαιρεί εξ υπαρχής και εκ των έσω κάθε πράξη συγχώρησης και συγγνώμης.In his work L'imprescriptible: Pardonner? Dans l'honneur et la dignité, where the French philosopher Vladimir Jankélévitch explores whether forgiveness of the atrocious crimes of the Holocaust is possible or desirable, he aphoristically declares that "forgiveness died in the death camps." What he clearly means is that one must not only remember but also refuse to forgive the brutality and barbarity of the Nazi concentration camps. The horrific crimes committed during the War impose a duty of non-forgiveness. In the name of the victims, one should not and cannot forgive the unforgivable, the inexcusable criminal acts against humanity, whose horror the perpetrators, according to Jankélévitch, never accepted or acknowledged. Jacques Derrida's two most important texts on forgiveness, "Le siècle et le pardon" and Pardonner: l'impardonnable et l'imprescriptible, are also characterized by a persistent reference to the unforgivable, which, however, in contrast to Jankélévitch, is articulated with the concept of unconditional forgiveness. Forgiveness, Derrida argues, does not exist, forgiveness is impossible, or as he enigmatically writes, it is possible only as impossible. This provocative claim certainly does not deny the fact of forgiving and apologetic acts, which would be unfortunate if they did not take place on a daily basis. On the contrary, it signifies that there is an originary structure because of which the meaning of forgiveness and pardon is not exhausted in the expressed intention of the forgiver or the penitent, and therefore it will always be possible to question the sincerity or authenticity of any such act. This structure, which Derrida calls "the unforgivable," divides from the beginning and from within every act of forgiveness and pardon.