Σύγχρονες προκλήσεις ηγεσίας στη διοίκηση πολιτιστικών οργανισμών

Abstract

Οι κλάδοι πολιτισμού και δημιουργικότητας στερούνται συχνά οργανωσιακής κουλτούρας κατάλληλης για την αποτελεσματική άσκηση της ηγεσίας, καθώς η δημιουργικότητα είναι συνυφασμένη με έλλειψη δεξιοτήτων και διαδικασιών μάνατζμεντ και διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Από την άλλη, η ηγεσία σε έναν οργανισμό έρχεται αντιμέτωπη με ποικίλες προκλήσεις, πόσο μάλλον στους πολιτιστικούς οργανισμούς, όπου η στελέχωσή τους σε μεγάλο βαθμό γίνεται με τρόπο διαφορετικό από αυτόν των άλλων κλάδων. Καθώς στην Ελλάδα τα δεδομένα σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένας σύγχρονος ηγέτης σε αυτούς τους κλάδους είναι περιορισμένα, κρίθηκε σκόπιμη μία χαρτογράφησή τους. Τα κύρια ερωτήματα που απασχολούν την παρούσα έρευνα είναι ο εντοπισμός των κυριότερων προκλήσεων που αντιμετωπίζει ένας ηγέτης πολιτιστικού οργανισμού, καθώς και η αξιολόγηση και αντιμετώπισή τους από τους ίδιους. Οι απαραίτητες δεξιότητες, το καταλληλότερο στυλ ηγεσίας, η πολλαπλότητα των εργασιακών ρόλων, η ανάδυση και προετοιμασία νέων ηγετών, ο ρόλος του φύλου στην ηγεσία, η διαμόρφωση συμπεριληπτικού εργασιακού περιβάλλοντος και η καταπολέμηση των διακρίσεων, αποτελούν επιμέρους ερωτήματα που αναδείχθηκαν παράλληλα με την συνδιαλλαγή με τη σχετική βιβλιογραφία. Καταλληλότερη μέθοδος για την εξέταση όσο το δυνατόν περισσότερων πτυχών των παραπάνω ερωτημάτων κρίνεται η ποιοτική, με λήψη ημιδομημένων συνεντεύξεων, σε ηγετικά στελέχη πολιτιστικών οργανισμών της Αθήνας. Στην έρευνα συμμετέχουν 13 στελέχη, μέσω δια ζώσης συνεντεύξεων, προερχόμενα από τους εξής οργανισμούς: 2023 Ελευσίς - Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθηνών «Νύχτες Πρεμιέρας», Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Εθνική Λυρική Σκηνή, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη και Ωδείο Αθηνών. Κατόπιν ανάλυσης των αποτελεσμάτων, οι θεματικοί άξονες της έρευνας είναι το προφίλ του σύγχρονου ηγέτη, τα πεδία προκλήσεων που αντιμετωπίζει, οι δεξιότητες, το στυλ ηγεσίας και οι ρόλοι που αναλαμβάνει στον οργανισμό, η προαγωγή νέων ατόμων σε θέσεις ηγεσίας, ο ρόλος του φύλου και η ύπαρξη της «Γυάλινης Οροφής» στους πολιτιστικούς οργανισμούς, καθώς και η προώθηση της συμπερίληψης. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν την πολυπλοκότητα της ηγεσίας στους κλάδους πολιτισμού και δημιουργικότητας. Οι βραχυχρόνιες σχέσεις εργασίας, η εναλλαγή του προσωπικού στη βάση έργων, η έλλειψη οικονομικών πόρων, η ανάγκη ανάληψης πολλαπλών αρμοδιοτήτων από την πλευρά του προσωπικού (ηγετικού και μη), η απουσία νοοτροπίας και τεχνογνωσίας στα πλαίσια του μάνατζμεντ και η ποικιλομορφία στις δημιουργικές ομάδες αποτελούν πεδία προκλήσεων τα οποία οι ηγέτες στους κλάδους αυτούς αντιμετωπίζουν καθημερινά. Παράλληλα, ο ρόλος του φύλου και η συμπερίληψη αποτελούν αντικείμενα μελέτης σε διάφορους κλάδους της οικονομίας και επηρεάζουν τις δυναμικές που διαμορφώνονται στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Προκειμένου να ανταπεξέρχονται στις προκλήσεις αυτές, χρειάζεται η ανάπτυξη ενός κατάλληλου συνόλου δεξιοτήτων από τους ηγέτες, προσανατολισμένου στη συναισθηματική νοημοσύνη. Παράλληλα, κρίνεται χρήσιμο οι διοικήσεις των πολιτιστικών οργανισμών να καταρτήσουν στρατηγικές ανάπτυξης νέων ηγετικών φυσιογνωμιών, ενίσχυσης της γυναικείας ηγεσίας και προώθησης της συμπερίληψης, προκειμένου να διευκολύνουν το έργο των ηγετών τους.The culture and creativity sectors often tend to lack an organizational culture suitable for effective leadership, as creativity is intertwined with a shortage of managerial and human resource management skills and procedures. On the other hand, leadership in an organization is faced with a variety of challenges, even more so in cultural organizations, in which staffing is largely done in a different way from that of other sectors. As in Greece the data on the challenges faced by a contemporary leader in these sectors are limited, it was considered appropriate to provide a mapping of these issues. The main research question is the identification of the main challenges that a leader of a cultural organization faces, as well as their evaluation and the ways they address them. The necessary skills, the most appropriate leadership style, the multiplicity of job roles, the development and preparation of new leaders, the role of gender in leadership, the formation of an inclusive work environment and the fight against discrimination are sub-questions that were highlighted alongside the interaction with the relevant literature. The most appropriate method for examining as many aspects of the above questions as possible is the qualitative one, by conducting semi-structured interviews of leading executives of cultural organizations in Athens. 13 executives from the following organizations are participating in the survey, through face-to-face interviews: 2023 Eleusis - European Capital of Culture, Athens International Film Festival, Thessaloniki International Film Festival, Greek National Opera, National Archaeological Museum, Greek Film Centre, Basil and Elise Goulandris Foundation, Institute of Contemporary Greek Art, Museum of Cycladic Art, Benaki Museum and Athens Conservatoire. After analyzing the results, the thematic axes of the research are the profile of the modern leader, the areas of challenges they face, the skills, leadership style and the roles they assume in the organization, the promotion of new people in leadership positions, the role of gender and the existence of the "Glass Ceiling" in cultural organizations, as well as the promotion of inclusion. The results of the research confirm the complexity of leadership in the cultural and creative industries. Short-term working relationships, staff turnover on a project basis, lack of financial resources, the need to take on multiple responsibilities on the part of staff (both managerial and non-managerial), lack of mindset and expertise within the context of management and diversity in creative teams are areas of challenges that leaders in these industries face daily. At the same time, the role of gender and inclusion are subjects of study in various sectors of the economy and influence the dynamics that are shaping human resources management. In order to meet these challenges, leaders need to develop an appropriate set of skills oriented towards emotional intelligence. At the same time, it seems useful for the management of cultural organizations to develop strategies for developing new leadership personalities, strengthening women's leadership, and promoting inclusion.