Περί εγκατάλειψης: η βιοπολιτική των «αζήτητων» νεκρών σωμάτων μέσα από τους λόγους των ειδικών

Abstract

Οι αζήτητες ανθρώπινες σοροί θεωρούνται ένα ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο με διεθνείς διαστάσεις. Με αφετηρία το νομικό και διοικητικό πλαίσιο διαχείρισης των αζήτητων και αγνώστων στοιχείων σορών στην Ελλάδα και σε άλλα πολιτισμικά συμφραζόμενα και σύμφωνα με τη ρήση του Giorgio Agamben ότι «οι οργανισμοί ανήκουν στη δημόσια εξουσία», εξετάζεται πώς η μεταθανάτια διαχείριση των αζήτητων σωμάτων από τις κρατικές υπηρεσίες διαιωνίζει τη στερεότυπη αναπαραγωγή της έννοιας του «αζήτητου» ως υποκειμένου με συγκεκριμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Ως εκ τούτου, η κρατική διαχείριση του αζήτητου νεκρού μετατρέπεται σε «εγκαταλειπτική διαδικασία» με στόχο οποιοδήποτε υποκείμενο θεωρείται κοινωνικά αλλότριο. Σε αυτή τη βάση ο θάνατος θα εξεταστεί ως ένα κοινωνικό και πολιτικό συμβάν που καθορίζει την ταυτότητα των υποκειμένων και θα συνδεθεί με τη θεωρία της βιοεξουσίας – κατά τη Φουκωική παράδοση – που υποστηρίζει ότι συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες εκθέτονται στο θάνατο. Μέσα από τα εθνογραφικά δεδομένα που προέκυψαν από την επιτόπια έρευνα σε διάφορους «τόπους θανάτου», αναδεικνύεται η σημασία παραγόντων όπως η κοινωνική τάξη, η οικονομική και πολιτική κατάσταση των υποκειμένων, ο ηθικός βίος, τα προβλήματα υγείας, η φυλή, ο βαθμός απομόνωσης στο αστικό περιβάλλον και η ύπαρξη ή μη ύπαρξη των οικογενειακών δεσμών στην αναγνώριση ενός σώματος ως αζήτητου. Στη βάση των παραπάνω παραγόντων, το Κράτος έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί νέες «φύσεις» και κανονικότητες και να εφαρμόζει την εγκαταλειπτική πρακτική της αδιαφορίας κατά το δοκούν. Παράλληλα, αναταράσσονται οι παγιωμένες θέσεις των ειδικών σχετικά με την κοινωνική «φύση» του αζήτητου σώματος και φανερώνεται ότι υπό συνθήκες και δίχως πολιτική αναγνώριση από την πλευρά των κρατικών Αρχών, κάθε υποκείμενο μπορεί να είναι ένας εν δυνάμει homo sacer.The unclaimed corpses are considered a historical, political and social phenomenon of international dimensions. Starting from the legal and administrative framework of the management of the unclaimed and unknown corpses in Greece and other cultural contexts and according to Giorgio Agamben's maxim that "organizms belong to the public power", it is examined how the post-mortem management of unclaimed bodies by the state services perpetuates stereotypical reproduction of the concept of "unclaimed body" as a subject with specific social characteristics. Therefore, the State management of the unclaimed dead is transformed into an "abandonment process" aiming at any subject considered socially alien. On this basis, death will be considered as a social and political event that determines the identity of the subjects and will be linked to the theory of biopower - according to the Fuccaudian tradition - which argues that certain social groups are exposed to death. Through the ethnographic data that emerged from field-based research in various "places of death", give prominence to the importance of factors such as the social class, economic and political status of the subjects, moral life, health problems, race, the isolation level of the urban environment and the existence or not, of the family ties, in recognizing a body as unclaimed. On the basis of the above factors, the State has the potential to create new "natures" and normativities and to apply the abandoning practice of indifference as it pleases. At the same time, the established positions of the experts concerning the social "nature" of the unclaimed body are being disturbed and it is revealed that under conditions and without the political recognition on the part of the state authorities, any subject may be a potentially homo sacer.