Εργατική δύναμη και βιοεξουσία: από το υποκείμενο της πειθαρχίας στο υποκείμενο της επίδοσης

Abstract

Στόχος της εργασίας είναι να ερευνήσει το ζήτημα της μετάβασης από ένα καθεστώς πειθαρχικών ρυθμίσεων της εργατικής δύναμης (φορντικό - τεϊλορικό παράδειγμα) σ’ ένα καθεστώς ευέλικτης/ ανταγωνιστικής ρύθμισης της εργατικής δύναμης, που στην σχετική βιβλιογραφία αποδίδεται με τους όρους «μεταφορντισμός», «ευέλικτο παράδειγμα» κ.α. Η κατάρρευση ή η χαλάρωση των άκαμπτων γραφειοκρατικών δομών της φορντικής επιχείρησης και η κρίση των πειθαρχικών πρακτικών έδωσε προσωρινά την εντύπωση μιας διαδικασίας απελευθέρωσης του εργαζόμενου. Μια πιο προσεκτική ματιά, ωστόσο, στο αναδυόμενο ευέλικτο και δικτυακό μοντέλο οργάνωσης των επιχειρήσεων μπορεί να καταδείξει ένα νέο σύνολο τεχνικών ελέγχου και διαχείρισης του παραγωγικού υποκειμένου, τεχνικές που ήδη επεξεργάζονται και εφαρμόζονται από το σύγχρονο μετα – τεϊλορικό management και θέτουν στο επίκεντρο τον υποκειμενικό παράγοντα της εργασίας. Η μεταφορντική μέριμνα για την υποκειμενικότητα ανανεώνει και εντατικοποιεί τις μορφές βιοεξουσίας που δρουν στην παρούσα συνθήκη. Η φουκωϊκή κατηγορία της βιοεξουσίας και η μαρξική κατηγορία της εργατικής δύναμης, διαμορφώνουν από κοινού την εννοιολογική βάση του κειμένου που ακολουθεί.The current study researches the transition from a disciplinary control regime of workforce to a regime of competitive and flexible control of workforce, which in English bibliography is referred as “post-fordism” or “flexible paradigm”. The collapse or the abatement of strict bureaucratic structures of fordist model and the crisis of disciplinary practices, created an organizational form which required from workers more initiative, more participation, more communication. Nevertheless, this flexible and network model of production contains a new set of control and management techniques of productive subject, known as post-taylorist management, which gives more emphasis on the subjective/human factor of production. The post-fordist concern about the subjectivity renews and intensifies the forms of biopower in current condition. The Foucauldian category of biopower and the Marxian category of labor power, constitute the conceptual basis of this paper.