Η ιδεολογική αναπαραγωγή της ορθοδοξίας μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος : οικογένεια, έρωτας και φιλία στα σχολικά εγχειρίδια των θρησκευτικών της Α, Β' και Γ' ενιαίου λυκείου

Abstract

Η ιδεολογική αναπαραγωγή της Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Παράδοσης μέσω του Εκπαιδευτικού συστήματος είναι το σημείο εστίασης της συγκεκριμένης εργασίας. Θέτοντας ως αντικείμενο διερεύνησης τη διαχείριση της διαφορετικότητας, της οικογένειας, του έρωτα και της φιλίας μέσα στα σχολικά εγχειρίδια των Θρησκευτικών, επιχειρείται η ανάδειξη των ιδεολογικών στρατηγικών που αναπτύσσονται κατά τη διαπραγμάτευσή τους, με κεντρικό στόχο την ενίσχυση της θρησκευτικής ταυτότητας των μαθητών και απώτερο σκοπό τη δογματική κατοχύρωση της ιεραρχικής αντίληψης του κοινωνικο-ιστορικού πεδίου και τη νομιμοποίηση των σχέσεων εξουσίας στη βάση των οποίων συγκροτείται και συνέχεται ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός. Κατά την ανάλυση των δεδομένων διαπιστώθηκε ότι οι μορφές ιεράρχησης που προκύπτουν αφορούν κυρίως στη διαφορετικότητα και τα δυο φύλα. Με το διαχωρισμό ανάμεσα σε «γνήσιες» και «νοθευμένες» ταυτότητες, το ζήτημα τη θρησκευτικής ταυτότητας τίθεται διλημματικά και η διαφορετικότητα θρησκευτική ή μη, ιεραρχείται και τελικά υποβιβάζεται σε σχέση με την Ορθοδοξία. Η τελευταία αναδεικνύεται σε μη συγκρίσιμο πολιτισμικό μέγεθος, ενώ οι ιδεολογικές της αρχές τίθενται ως υπέρ-λογες, α-ιστορικές και μη αποδείξιμες "αλήθειες". Η οικογένεια προσεγγίζεται κυρίως στην παραδοσιακή πατριαρχική τής μορφή της με τη γυναίκα σε ρόλο περιφερειακό και βοηθητικό. Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα, νομιμοποιείται και καθαγιάζεται αποκλειστικά με το μυστήριο του γάμου. Μέσα στη συζυγία εξυψώνεται σε έρωτα, μετουσιώνεται σε «αγαπητική συνύπαρξη» και στοχεύει στην τεκνοποίηση. Οι διαπροσωπικές σχέσεις προσεγγίζονται ως σχέσεις αδελφότητας καθώς μόνο εντός της εκκλησιαστικής κοινότητας θεωρείται δυνατή η ανάπτυξη συνεκτικών ανθρώπινων σχέσεων. Το κοινωνικό πεδίο εκτός της Εκκλησίας προσεγγίζεται αρνητικά και ενοχοποιείται για την ανάδυση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων. Οι ορθόδοξες θρησκευτικές αντιλήψεις ενσωματώνονται μέσα σε αντιθετικά σχήματα τα οποία ερμηνεύουν κι αξιολογούν καθολικά την κοινωνική πραγματικότητα σ’ όλες της τις εκφάνσεις, φυσικοποιώντας την κάθετη ιεραρχική κοινωνική δομή και παραγνωρίζοντας την ιστορικότητά της, με αποτέλεσμα τη συγκάλυψη των κοινωνικών αντιθέσεων και αντιφάσεων, και την ενίσχυση των κυρίαρχων ιδεολογικών δομών.