Η χρήση του μεταφορικού λόγου στη διαχείριση της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Μελέτη περίπτωσης: Βαρουφάκης vs Dijsselbloem

Abstract

Η ελληνική οικονομική κρίση βρέθηκε στο επίκεντρο της παγκόσμιας επικαιρότητας με τον μεταφορικό χαρακτηρισμό της ‘σύγχρονης τραγωδίας’. Έγινε θέμα πολιτικών αναλύσεων και αντικείμενο σκληρών οικονομικών διαπραγματεύσεων για την εξεύρεση της καλύτερης δυνατής λύσης: ‘Διάσωση’, ‘κούρεμα’ ή ‘Grexit’; Η Ελλάδα ‘πειραματόζωο’ σε οικονομικό πείραμα ή ‘αποδιοπομπαίος τράγος’; Η ρητορική των ειδικών οικονομολόγων, ο λόγος της πολιτικής βούλησης αλλά και των πολιτικών θεωριών, ο λόγος των πολιτών, ο δημοσιογραφικός λόγος αλλά και ο λόγος των διαπραγματεύσεων έχουν ένα κοινό σημείο: τη χρήση της μεταφοράς. Ποιες μεταφορές λένε ‘πικρές αλήθειες’ και ποιες δεν λένε ‘όλη την αλήθεια’; Ποιο είναι, άραγε, το ουσιαστικό νόημα της ‘Ευρωπαϊκής οικογένειας’ όταν θεωρείται, πρακτικά, δεδομένο ότι τα Μέλη-Κράτη της είναι σε ‘αντίπαλα στρατόπεδα’; Τελικά, ‘Ευρωπαϊκή σύγκλιση’ σημαίνει ‘πολεμική σύγκρουση’ ή μήπως η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ‘έχει μια προκατασκευασμένη δομική Αρχιτεκτονική’ όπου ο παραμικρός ενδεχόμενος φόβος ‘κατάρρευσης του οικοδομήματος’ επιτρέπει να ‘σκοτώσει’ τους ενοίκους του; Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές στη χρήση του μεταφορικού λόγου μεταξύ δύο οικονομολόγων από ‘αντίπαλα στρατόπεδα’ που διαπραγματεύτηκαν τη διαχείριση της ελληνικής οικονομικής κρίσης στην πιο κρίσιμη στιγμή της; Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσει τους μεταφορικούς τρόπους που τεκμηριώνουν ‘κρυμμένες πεποιθήσεις και ιδεολογίες’ στη σκέψη και στη γλώσσα. Σταθερό συμπέρασμα στην μακραίωνη ιστορία του φαινομένου της μεταφοράς είναι ότι η συνεχής και εκτενής χρήση της αποδεικνύει ότι ‘όλες, ορατές και μη, διαστάσεις μιας πραγματικότητας κρύβονται στις μεταφορές’ οι οποίες, κάθε άλλο, παρά λεπτομέρειες δεν είναι.The greek financial crisis was found in the limelight usually characterized as a “modern greek tragedy”. It became the object of political analysis and tough economic negotiations towards the best possible solution: “bail-out”, “hair-cut” or “Grexit”? Greece as a “guinea-pig” in a financial experiment or a “scapegoat”? The rhetoric of expertise of economists, the political theories, journalists and people’s narrative, the political decision-making and negotiations discourse, they all have something in common: the use of metaphors. Which metaphors tell the “blunt truths”, which tell “half truths”? what is the real meaning of the “European family” given the fact that the member-states are on opposite sides? Does the European convergence mean a clash or does the European Union entail a “given structural architecture” and the slightest suspicion of eventually collapsing permits the “extermination of its tenants”? What are the similarities and the differences in the use of metaphor between two economists on the opposite sides, who participated in the negotiations of the greek financial crisis at the most critical time? The aim of this paper is to explore the tropes that the metaphor reveals “hidden convictions and ideologies” in thought and language. The conclusion is that the constant and extended use proves that all the aspects of reality, far from being just details, are always hidden in metaphors.