Λογοκρισία και αυτολογοκρισία στο ελληνικό θέατρο τα χρόνια της κρίσης

Abstract

Η παρούσα εργασία, δομείται με σκοπό να ανοιχθεί ένας διάλογος για το ζήτημα της λογοκρισίας στο Ελληνικό θέατρο από τα χρόνια της κρίσης (2009) και έπειτα. Η κυριότερη αιτία προέκυψε, καθώς εκ πρώτης όψεως ένας θεατής, ο οποίος δεν καταπιάνεται με το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο, θα μπορούσε να απαντήσει, οτι από τη μεταπολίτευση και μετά, δεν παρατηρήθηκε κάποιο γεγονός λογοκρισίας. Αυτό αρχικά φαίνεται εύλογο, καθώς στο μυαλό μας είθισται, να εντυπώνεται ως λογοκρισία, κάθε περιστατικό «κατασταλτικής» μορφής, η οποία εκπορεύεται από τον κρατικό μηχανισμό, ή τη δικαστική εξουσία με μέσο καταστολής είτε την αστυνομία, είτε στα χρόνια της επταετούς χούντας των συνταγματαρχών επιτροπές λογοκρισίας. Όμως, κατά τη μελέτη μας για το συγκεκριμένο ζήτημα, παρατηρήσαμε, ό,τι τελικά το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σύνθετο και χρήζει συζήτησης. Και αυτό διότι, ενώ η περίοδος, που εξετάζουμε είναι σχετικά σύντομη, καταφέραμε να συλλέξουμε ένα σύνολο πληροφοριών αρκετό, για να στρέψει το ενδιαφέρον μας στην έρευνα της θεατρικής λογοκρισίας στην ελληνική περιφέρεια. Εντάσσοντας το θέατρο ως οικονομικό προϊόν εντός του καπιταλισμού, κρίνουμε, ό,τι η μορφή του αποκτά οικονομικές και εξουσιαστικές προεκτάσεις. Δίνεται η δυνατότητα σε ισχυρά ιδιωτικά οικονομικά κέντρα, να το χρησιμοποιήσουν για τον πλουτισμό τους, άρα να οφείλουν να αμβλύνουν τις γωνίες της θεματολογίας του, για να μπορεί να καταναλωθεί από το δυνατόν ευρύτερη λαϊκή μάζα. Συνεπώς,θα εξετάσουμε όλες τις διεργασίες, που γίνονται, ώστε είτε οι καλλιτέχνες να αυτολογοκρίνονται, για να μπορούν να εργάζονται σε μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς, αλλά και τις πολιτικές πολιτισμού, που οδηγούν το θέατρο σε εμπορευματοποίηση και αφωνία. Παράλληλα θα ανακαλύψουμε περιστατικά λογοκρισίας, στα οποία πρωταγωνίστησαν κατά το πρόσφατο παρελθόν παραθρησκευτικές και ακροδεξιές οργανώσεις, με σκοπό την ακύρωση παραστάσεων. Τέλος, θα ερευνήσουμε τις αντιδράσεις, που προέκυψαν από κινηματικούς δρώντες πάνω στο ζήτημα της θεατρικής λογοκρισίας και θα υπογραμμίσουμε τυχόν δράσεις τους, οι οποίες αποτέλεσαν ένα σύγχρονο πολιτιστικό αντιπρόταγμα ενάντια στην κυρίαρχη πολιτική πολιτισμού.This study is structured with the aim of opening a dialogue on the issue of censorship in Greek theater from the years of the crisis (2009) onward. The primary reason for this inquiry arose from the observation that, at first glance, a spectator who is not engaged with this specific field of study might assume that no instances of censorship have been observed in Greek theater since the post-dictatorship period. This assumption initially seems reasonable, as censorship is commonly perceived as any form of "repressive" action originating from the state apparatus or the judiciary, with enforcement mechanisms such as the police or, during the seven-year junta of the colonels, censorship committees.However, through our study of this issue, we have observed that the matter is significantly more complex and warrants discussion. This is because, despite the relatively short period under examination, we have managed to gather a substantial body of information that has directed our interest toward researching theatrical censorship in the Greek periphery. By positioning theater as an economic product within capitalism, we argue that its form acquires economic and power-related dimensions. Strong private financial entities are given the opportunity to exploit theater for their own profit, which in turn necessitates the softening of its thematic edges to ensure its consumption by the widest possible audience.Consequently, we will examine all the processes that lead to either artists engaging in self-censorship in order to secure employment in major cultural institutions or the cultural policies that drive theater toward commercialization and silence. At the same time, we will investigate instances of censorship in which para-religious and far-right organizations have played a leading role in attempting to cancel performances in recent years. Finally, we will explore the reactions that have emerged from activist groups regarding theatrical censorship and highlight any actions they have taken that constitute a contemporary cultural counterproposal against the dominant cultural policy.