Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η διαχρονική εξέλιξη του «πραγματικού του ρόλου»

Abstract

Η διπλωματική εργασία εξετάζει τη διαχρονική εξέλιξη του πραγματικού ρόλου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, από τη δημιουργία του έως σήμερα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποτελούμενο από τους ηγέτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Πρόεδρο του και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθορίζει τους πολιτικούς προσανατολισμούς και τις προτεραιότητες της. Παρόλο που δεν ασκεί νομοθετικές αρμοδιότητες, αποτελεί κεντρικό όργανο συντονισμού και διαμόρφωσης πολιτικών. Εδραιώθηκε ως θεσμός με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1993) και ενισχύθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας (2009). Αρχικά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε κυρίως διαβουλευτικό και στρατηγικό χαρακτήρα, καθορίζοντας τις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις και προτεραιότητες. Ωστόσο, με τις αυξανόμενες κρίσεις στα ευρωπαϊκά δρώμενα και την ανάγκη για πιο αποφασιστική παρέμβαση στην πολιτική σκηνή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο επεκτάθηκε σε ρόλους που παραδοσιακά ανήκαν σε άλλους ευρωπαϊκούς θεσμούς., αναλαμβάνοντας πιο ενεργό ρόλο στον καθορισμό στρατηγικών προτεραιοτήτων και την έγκριση μεγάλων πολιτικών αποφάσεων. Ο ρόλος του πλέον περιλαμβάνει την καθοδήγηση πολιτικών και ειδικά τη στρατηγική διαχείριση κρίσεων, στην οποία έχει αποδείξει τη σημαντικότητα του ρόλου του, όπως οι οικονομικές κρίσεις που αντιμετώπισαν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πανδημία του Covid-19 και η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η εργασία αναδεικνύει πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει αναλάβει πλέον τον ρόλο της κινητήριας δύναμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την άτυπη αλλά ουσιαστική επιρροή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής, ακόμη και στη νομοθετική διαδικασία που τυπικά δεν έχει αρμοδιότητα. Ωστόσο, η υπερβολική εξουσία που ασκεί, σε συνδυασμό με τον μη νομοθετικό του χαρακτήρα, γεννά προβληματισμούς. Υπάρχει ο κίνδυνος υπονόμευσης της ισορροπίας μεταξύ των ενωσιακών θεσμών., ενώ η κυριαρχία του μπορεί να περιορίσει την πρωτοβουλία των νομοθετικών οργάνων. Επιπλέον, η τάση του να προωθεί αποφάσεις βασισμένες σε πολιτικές διαπραγματεύσεις, συχνά εις βάρος της διαφάνειας και της λογοδοσίας, εγείρει ερωτήματα για τη δημοκρατική του νομιμοποίηση.The thesis examines the historical evolution of the real role of the European Council, from its creation to the present. The European Council, composed of the leaders of the European Union member states, determines the political orientations and priorities of the European Union. Although it does not exercise legislative powers, it serves as a central body for coordination and policy formation. It was established as an institution with the Maastricht Treaty (1993) and strengthened by the Lisbon Treaty (2009). Initially, the European Council had a primarily consultative and strategic role, defining general political directions and priorities. However, with the increasing crises in European affairs and the need for more decisive intervention in the EU's political scene, the Council expanded into roles traditionally held by other EU institutions, taking on a more active role in setting strategic priorities and approving major political decisions. Its role now includes guiding policies, particularly in strategic crisis management, in which it has proven the significance of its role, such as in the economic crises faced by the Union, the COVID-19 pandemic, and the Russian invasion of Ukraine. The thesis highlights how the European Council serves as the "driving force" of the European Union, the informal but substantial influence of the European Council in shaping European policy, even in the legislative procedures. However, the excessive power it exercises, combined with its non-legislative nature, raises concerns. There is a risk of undermining the balance between the European Union’s institutions, while its dominance could limit the initiative of the legislative bodies. Moreover, its tendency to promote decisions based on political negotiations, often at the expense of transparency and accountability, raises questions about its democratic legitimacy.