Η διαδικασία νομιμοποίησης των μεταναστών ως μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου : η περίπτωση της Ελλάδος

Abstract

Η σχέση της Ευρώπης, ως γεωπολιτικού χώρου, με τη μετανάστευση υπερβαίνει τον έναν αιώνα και συνδέεται με την νεώτερη ιστορία της. Στο διάστημα αυτό, και με τις εξελίξεις που μεσολάβησαν, τα μεταναστευτικό κύματα πολλαπλασιάστηκαν και άλλαξαν κατεύθυνση και προορισμό. Σε αυτή την πορεία, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και η αποικιοκρατία αποτέλεσαν ιδιαίτερους σταθμούς που έκριναν, σε μεγάλο βαθμό, τους στόχους και το περιεχόμενο της μεταναστευτικής πολιτικής. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας δημιούργησε καινούργια δεδομένα, ανατρέποντας τον εθνικό προσανατολισμό των μεταναστευτικών πολιτικών. Σε αυτό βοήθησε και η οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Συνθήκη του Maastricht, το 1992. Ως ζητούμενα της νέας εποχής μπορούν να θεωρηθούν η προστασία των αγορών και η ασφάλεια των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό οριοθετήθηκε η διάκριση ανάμεσα στον πολίτη και το μετανάστη και η μετανάστευση συνδέθηκε με το δόγμα της “μηδενικής ανοχής” και αναζητήθηκαν, σε υπέρ- κρατικό επίπεδο, τρόποι αυστηροποίησης της μεταναστευτικής πολιτικής. Το εγκληματολογικό ενδιαφέρον εστιάζεται στην κατανόηση των διαδικασιών μέσω των οποίων η μετανάστευση συνδέεται με την εγκληματικότητα και την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά. Η “εναλλακτική” ανάγνωση των στατιστικών στοιχείων αποκτά ιδιαίτερη σημασία στην κατανόηση των διαδικασιών μέσω των οποίων κατασκευάζεται η εικόνα του μετανάστη- εγκληματία. Ακολούθως η σύνδεση της μετανάστευσης με την εγκληματικότητα και την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά αποτελεί τη δικαιολογητική βάση για την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής, με επιδίωξη τον έλεγχο και τον περιορισμό των νέων κυμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, η νομιμοποίηση των μεταναστών λειτουργεί ταυτόχρονα ως μηχανισμός κοινωνικής ένταξης και αποκλεισμού με δύο τρόπους: α) μέσα από την εφαρμογή των νόμων. Οι διοικητικές πράξεις αποτελούν σημαντικά εργαλεία στην εφαρμογή πολιτικών ένταξης και αποκλεισμού των μεταναστών. β) μέσω των κατηγοριοποιήσεων που παράγονται από το νομικό status των μεταναστών. Από αυτή την άποψη η κατηγοριοποίηση ανάμεσα στο νόμιμο και τον παράνομο μετανάστη αποτελεί επίσης μια κοινωνική κατασκευή. Η μελέτη της ελληνικής περίπτωσης, παρ’ όλες τις ιδιομορφίες της, αποτελεί τυπικό παράδειγμα των μεταναστευτικών πολιτικών που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχουν ως στόχο τον έλεγχο και τον περιορισμό των μεταναστών, ακολουθούν, επομένως, το υπόδειγμα ένταξη- αποκλεισμός.