Κοινωνικό Κράτος και Δημοκρατία στον Ψυχρό Πόλεμο: ο κοινωνικός ανταγωνισμός ΗΠΑ-ΕΣΣΔ

Abstract

Ο Ψυχρός Πόλεμος (1945-1989) έχει χαραχθεί στη συλλογική μνήμη ως μια περίοδος αυξημένου οικονομικού, πολιτικού και κοινωνικού ανταγωνισμού ανάμεσα στις δύο νεοαναδυόμενες μεταπολεμικές δυνάμεις - τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση. Πρόκειται για έναν πόλεμο που έχει χαρακτηριστεί συμβολικός και ιδεολογικός, καθώς απώτερος στόχος ήταν η κατάκτηση των συνειδήσεων των ανθρώπων. Για τον λόγο αυτό, εξάλλου, νοείται κατά κύριο λόγο ως ένας πόλεμος των λέξεων. Σε αυτήν την ιδεολογική αναμέτρηση το κύριο όπλο που χρησιμοποιήθηκε από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα δεν ήταν οι βόμβες και τα τανκ αλλά η προπαγάνδα. Μέσω της τελευταίας επιχειρήθηκε η προώθηση των δύο εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης της κοινωνικής πραγματικότητας, του Καπιταλισμού από τις ΗΠΑ και του Κομμουνισμού από την ΕΣΣΔ, αλλά και ο βαθμός «δημοκρατικότητας» καθενός εξ αυτών. Ο ψυχροπολεμικός ανταγωνισμός και η εκατέρωθεν προπαγάνδα των δύο υπερδυνάμεων εκφράστηκε μέσα από ποικίλες πτυχές (οικονομία, κοινωνία, πολιτική, επιστήμη, τεχνολογία), ωστόσο στην παρούσα διπλωματική εργασία η εστίαση θα δοθεί στην κοινωνική συνιστώσα, με ιδιαίτερη έμφαση στα κοινωνικά κράτη των δύο γεωγραφιών και τον βαθμό προώθησής τους της Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα, σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η εξέταση του ψυχροπολεμικού κοινωνικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, όπως αυτός αποτυπώθηκε στα προπαγανδιστικά μηνύματα που αφορούσαν το κοινωνικό κράτος, με βασική προσδοκία την ανάδειξη του ρόλου που διαδραμάτισε το κοινωνικό κράτος ως προς τη συντήρηση και εξέλιξη της ψυχροπολεμικής ιδεολογικής αναμέτρησης. Επιπλέον, η προβληματική θα εστιάσει στην εξέταση των κοινωνικών πολιτικών ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και στον τρόπο κατά τον οποίο αυτές προώθησαν τη δημοκρατία. Το κύριο συμπέρασμα που συνάγεται από τη σχετική ανάλυση, έγκειται στον ρόλο που διαδραμάτισε η κοινωνική πολιτική και το κοινωνικό κράτος τις μεταπολεμικές δεκαετίες ως προς την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Η προπαγάνδα που ήταν σχετική με την κοινωνική ευμάρεια και τη δημοκρατική κοινωνία, μέσα από αναφορές στο κοινωνικό κράτος, νομιμοποίησε την ανώτερη ποιότητα κάθε συστήματος. Με άλλα λόγια, η κοπιώδης προσπάθεια υπερίσχυσης και ανάδειξης της «καλύτερης κοινωνίας» έδρασε ως παράγοντας διατήρησης της ψυχροπολεμικής αναμέτρησης, με το κοινωνικό κράτος να χειραγωγείται για να εξυπηρετήσει αυτήν την αποστολή.The Cold War (1945-1989) is etched in collective memory as a period of heightened economic, political and social competition between the two newly emerging post-war powers - the United States and the Soviet Union. It was a war that has been described as both symbolic and ideological, as the goal was to conquer people's consciences. For this reason, moreover, it is primarily understood as a war of words. In this ideological confrontation, the main weapon used by the two opposing camps was not bombs and tanks but propaganda. Through the latter, an attempt was made to promote the two alternative systems of managing social reality, Capitalism from the USA and Communism from the USSR, and the degree of 'democracy' of each of them. The Cold War rivalry and the mutual propaganda of the two superpowers was expressed through various aspects (economy, society, politics, science, technology), but in this thesis the focus will be on the social component, with particular emphasis on the welfare states of the two geographies and their degree of promotion of democracy. Specifically, the aim of this study is to examine the Cold War social competition between the USA and the USSR, as it was reflected in the propaganda messages concerning the welfare state, with the basic expectation of highlighting the role played by the welfare state in the maintenance and evolution of the Cold War ideological confrontation. In addition, the problematic will focus on examining the social policies of the USA and USSR and how they promoted democracy. The main conclusion to be drawn from the analysis lies in the role that social policy and the welfare state played in the post-war decades in terms of economic and social development. The propaganda related to social prosperity and democratic society through references to the welfare state legitimized the superior quality of any system. In other words, the painstaking effort to supremacy and the promotion of the 'better society' acted as a factor in maintaining the Cold War confrontation, with the welfare state manipulated to serve this mission.