Πρόσφυγες με αναπηρία: η αποτύπωση της πραγματικότητας μέσα από την εμπειρία των επαγγελματιών στην περιοχή της Αττικής

Abstract

Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίζονται βίαια ως αποτέλεσμα εμπόλεμων συρράξεων ή άλλων μορφών βίας. Ανάμεσά τους, ένα σημαντικό ποσοστό είναι άτομα με αναπηρία. Σύμφωνα με τις επισημάνσεις της Ύπατης Αρμοστείας για τους πρόσφυγες, οι υπηρεσίες εξυπηρέτησης προσφυγικού πληθυσμού, είναι απαραίτητο να σχεδιάζονται έτσι ώστε να εφαρμόζουν διαδικασίες αρωγής οι οποίες να εναρμονίζονται με τις αξίες που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Αντίστοιχα, οι επαγγελματίες που προσφέρουν υπηρεσίες σε αυτά τα άτομα χρειάζεται να προσεγγίζουν κριτικά τόσο το ρόλο τους, όσο και την διαθεματικότητα που χαρακτηρίζει τους/τις ανάπηρους/ες πρόσφυγες/ισσες, ενσωματώνοντας τις κατάλληλες πρακτικές με στόχο την εξασφάλιση ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες και την ολιστική υποστήριξή τους. Στην παρούσα εργασία επιχειρήθηκε, μέσω βιβλιογραφικής και ποιοτικής έρευνας, η αποτύπωση της πραγματικότητας και των δυσκολιών που βιώνουν τα ανάπηρα άτομα με προσφυγικό προφίλ σε θεσμικό, δομικό και κοινωνικό επίπεδο, καθώς και η επάρκεια υποστήριξης τους από το υπάρχον σύστημα. Στην ποιοτική έρευνα χρησιμοποιήθηκε η αντανακλαστική θεματική ανάλυση και η προσέγγιση του κριτικού ρεαλισμού, με σκοπό την ανάδειξη των κύριων θεμάτων. Τα ερευνητικά δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω ποιοτικών συνεντεύξεων από δέκα επαγγελματίες που εργάζονται με ανάπηρο προσφυγικό πληθυσμό, στην περιοχή της Αττικής, και ενίσχυσαν τα βιβλιογραφικά δεδομένα, προσφέροντας έτσι μία εικόνα σχετικά με το βίωμα των ατόμων. Μέσα από την ανάλυση των δεδομένων, σκιαγραφήθηκαν κριτικά τα κατοχυρωμένα πλαίσια προστασίας των δικαιωμάτων των ανάπηρων προσφύγων, τονίζοντας τόσο τους τρόπους που τους υποστηρίζουν, όσο και του τρόπους που τους επιβαρύνουν, μέσω πολύπλοκων διαδικασιών και νόμων, όπως είναι το καθεστώς ενός εκτοπισμένου ατόμου. Επίσης, διερευνήθηκε η διττή ταυτότητα του συγκεκριμένου πληθυσμού και η χρήση του όρου της «ευαλωτότητας», στα πλαίσια απεικόνισης και υποστήριξης τους. Συμπληρωματικά, υπογραμμίστηκε ο ρόλος της κοινωνικής εργασίας, ως ο κατεξοχήν κλάδος υποστήριξης μειονοτικών ομάδων, και oι μέθοδοι συνηγορίας που στοχεύουν στην επιδίωξη της σφαιρικής κάλυψης των δικαιωμάτων τους. Ως συνιστώσα, για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, τέθηκε το νεοφιλελεύθερο σύστημα, που χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από μέτρα λιτότητας, πλήττοντας έτσι τους/τις πρόσφυγες/ισσες με ζητήματα αναπηρίας, και επηρεάζοντας τις συνθήκες εργασίας των επαγγελματιών που τους υποστηρίζουν. Τέλος, οι μη συμπεριληπτικές πολιτικές που αναδείχθηκαν, αποκάλυψαν τα πεδία στα οποία παρουσιάζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες στην ζωή ενός/μίας ανάπηρου/ης πρόσφυγα/προσφύγισσας, συμπεριλαμβάνοντας ζητήματα αναφορικά με την προσβασιμότητα σε βασικές υπηρεσίες, την εύρεση εργασίας, την στέγαση, την εκπαίδευση και την ισότιμη χρήση υγειονομικών παροχών και υπηρεσιών.Each year, millions of people are forcibly displaced as a result of wars or other forms of violence. Among them, a significant proportion are people with disabilities. According to the United Nations High Commissioner for Refugees, it is essential that services for the refugee population are designed to implement assistance procedures that are in line with the values enshrined in the Convention on the Rights of Persons with Disabilities. Similarly, professionals providing services to these people need to take a critical approach to both their role and the intersectionality that disabled refugees exude, incorporating appropriate practices with a view to ensuring equal access to services and total support for them. In the present study, through bibliographical and qualitative research, an attempt was made to determine the reality and the difficulties experienced by disabled people with refugee profile at institutional, structural and social level, as well as the adequacy of support from the existing system. This qualitative research used reflective thematic analysis and a critical realism approach in order to highlight the main themes. The research data was collected through qualitative interviews with ten professionals working with disabled refugee population in the Attica region of Greece, and reinforced the literature data, thus offering an insight into the experience of the individuals concerned. Through the analysis of the data, the established frameworks for the protection of the rights of disabled refugees were critically outlined, highlighting both the ways in which they are supported and the ways in which they are burdened through complex procedures and laws, such as the status of a displaced person. It also explored the dual identity of this population and the use of the term 'vulnerability' in the context of portraying and supporting them. In addition, the role of social work, as the predominant profession for supporting minority groups, and advocacy methods, aimed at comprehensively covering their rights, were highlighted. The neoliberal system, which is characterised by, among other things, austerity measures, thus affecting refugees with disability issues and affecting the working conditions of the professionals who support them, was raised as a component of the quality of services provided. Finally, the non-inclusive policies have shed light on the areas in which the greatest difficulties in the life of a disabled refugee are encountered, including issues related to accessibility to basic services, finding a job, housing, education and equal access to health care and services.