Εργασία ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα: η περίπτωση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο

Abstract

Το αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας αφορά την εργασία των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα, εστιάζοντας στην παράνομη απασχόληση, στην εργασιακή εκμετάλλευση και στις επικίνδυνες στρατηγικές αναζήτησης εισοδήματος που αναγκάζονται να εμπλακούν. Επιπλέον εστιάζει στα εμπόδια που συναντούν ως προς την ένταξή τους στη νόμιμη εργασία και στην αναζήτηση των στρατηγικών που εφαρμόζουν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις με σκοπό την αποτροπή των παραπάνω φαινομένων και για την εργασιακή τους ένταξη. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει βιβλιογραφική ανασκόπηση, ανάλυση της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας και ποιοτική έρευνα μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων με ειδικούς και εργαζομένους στον τομέα της προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι μεγάλος αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων, που διαβιούν σε δομές φιλοξενίας και αυτοί που βρίσκονται σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης, στρέφεται στην παράνομη απασχόληση και σε παράνομες οικονομικές δραστηριότητες, γίνονται θύματα εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης, εξαιτίας μιας σειράς συστημικών, θεσμικών και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια ως προς την ένταξη τους στη νόμιμη εργασία λόγω του γλωσσικού εμποδίου, της γραφειοκρατικής δυσλειτουργίας, της έλλειψης εκπροσώπησης και των ανεπαρκών μηχανισμών κρατικής ένταξης. Αυτή η πραγματικότητα τους αναγκάζει σε αδήλωτη εργασία και σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης. Οι ΜΚΟ διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην υποστήριξη αυτών, αλλά οι προσπάθειές τους είναι ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση του ζητήματος σε ευρύτερη κλίμακα. Τα κύρια συμπεράσματα τονίζουν την ανάγκη για ριζικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο που θα διευκολύνει τη νόμιμη απασχόληση, θα ενισχύσει τις πολιτικές κοινωνικής ένταξης και θα δώσει προτεραιότητα στην πραγματική προστασία των ανηλίκων από την εκμετάλλευση και τον αποκλεισμό.The subject of this thesis concerns the work of unaccompanied minors in Greece, focusing on illegal employment, labour exploitation and the dangerous income-seeking strategies they are forced to engage in. Furthermore, it focuses on the obstacles they encounter in their integration into legal work and on the search for strategies implemented by NGOs to prevent the above phenomena and for their labour integration. The methodology includes a literature review, analysis of Greek and European legislation and qualitative research through semi-structured interviews with experts and workers in the field of protection of unaccompanied minors. The findings reveal that a large number of unaccompanied minors, living in shelters and those in precarious housing conditions, turn to illegal employment and illegal economic activities, become victims of labour and sexual exploitation, due to a number of systemic, institutional and socio-economic factors. Unaccompanied minors face significant barriers to accessing legal employment due to the language barrier, bureaucratic dysfunction, lack of representation and inadequate state integration mechanisms. This reality forces them into undeclared work and precarious living conditions. NGOs play a central role in supporting them, but their efforts are insufficient to address the issue on a larger scale. The main conclusions highlight the need for radical reforms of the system of protection of unaccompanied minors. A workable institutional framework must be put in place to facilitate legal employment, strengthen social inclusion policies and prioritize the effective protection of minors from exploitation and exclusion.