Ο ρόλος των πιστωτικών ιδρυμάτων(Τραπεζών) στην πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες (ξέπλυμα βρώμικου χρήματος: η περίπτωση της Ελλάδας

Abstract

Η πρακτική της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες (γνωστή στην αγγλική ορολογία σαν «πιοηβγ Ι3υηάβτίη9»-«ξέπλυμα βρώμικου χρήματος») είναι μακρόχρονη και διεθνής. Ο όρος «ξέπλυμα βρώμικου χρήματος» (ΞΒΧ)χρησιμοποιείται για να περιγράφει τη διαδικασία κατά την οποία τα έσοδα που προέρχονται από μια εγκληματική δραστηριότητα, μετατρέπονται σε μια νόμιμη μορφή μέσα από διάφορες συναλλαγές που επιχειρούν να αποκρύψουν την παράνομη προέλευσή τους και τον πραγματικό δικαιούχο του «βρώμικου χρήματος». Ως δίαυλοι για τη νομιμοποίηση αυτών των εσόδων χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, οι εμπορικές επιχειρήσεις, η κτηματαγορά, τα καζίνο, αλλά κυρίως τα πιστωτικά ιδρύματα(Τράπεζες). Τα παράνομα έσοδα εισάγονται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με διάφορους τρόπους και κατόπιν πραγματοποιούνται μια σειρά συναλλαγών προκειμένου τα συγκεκριμένα ποσά να απομακρυνθούν από την πηγή προέλευσή τους. Στο τελικό στάδιο επιχειρείται η ενσωμάτωσή τους στο πεδίο της νόμιμης οικονομίας με τήν επένδυσή τους σε διάφορα επιχειρηματικά πεδία. Εκτιμάται ότι όταν οι χρηματοπιστωτικοί φορείς που διαμεσολαβούν και ειδικότερα τα πιστωτικά ιδρύματα χρησιμοποιούνται με τον προαναφερθέντα τρόπο, η φερεγγυότητα και η σταθερότητα του ενεχόμενου φορέα, όπως επίσης και η αξιοπιστία του χρηματοπιστωτικού συστήματος στο σύνολό του, μπορούν να κλονιστούν σοβαρά, με αποτέλεσμα την απώλεια της εμπιστοσύνης του κοινού, σε αυτό. Κρίθηκε λοιπόν αναγκαίο το ζήτημα να περιέλθει στο επίκεντρο του ρυθμιστικού πλαισίου και να ληφθούν πρωτοβουλίες οι οποίες θα δίνουν προτεραιότητα στην αντιμετώπιση και τον περιορισμό του φαινομένου, καθώς αποτελεί διαρκή πρόκληση για την ασφάλεια του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι συνέπειες του φαινομένου διαπιστωμένα επεκτείνονται στον τομέα της οικονομίας και της κοινωνίας γενικότερα. Το κανονιστικό πλαίσιο που αφορά στην πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση του «παράνομου» χρήματος αποτελεί το σημαντικότερο υποσύνολο των μέτρων και προτύπων που έχουν καθιερωθεί για την καταπολέμηση(πρόληψη και καταστολή) της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες αρχικά σε διεθνές, κατόπι σε κοινοτικό και τελικά σε εθνικό επίπεδο. Περιλαμβάνει τη θέσπιση σχετικών διεθνών Συμβάσεων, Συστάσεων, Οδηγιών και εθνικών νομοθετημάτων, καθώς επίσης και την σύσταση αρμοδίων φορέων και οργάνων για την εποπτεία εφαρμογής των πολιτικών και ρυθμίσεων που προτείνονται. Το ισχύον ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο(Νόμος 3691/2008) ρυθμίζει κατά κύριο λόγο την τραπεζική πρακτική αντιμετώπισης του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος στην χώρα μας. Με τον νέο αυτό ποινικό ρυθμιστικό Νόμο επιχειρείται ο εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου και ορίζονται μεταξύ άλλων, οι συναλλακτικές υποχρεώσεις των τραπεζών και των υπαλλήλων τους, με σημαντικότερες :α)την υποχρέωση πιστοποίησης και επαλήθευσης της ταυτότητας του πελάτη, β)την κατηγοριοποίηση-διαβάθμιση των πελατών με βάση τον κίνδυνο και την λήψη αντίστοιχων μέτρων «δέουσας επιμέλειας», γ) την υποχρέωσης αναγνώρισης και αντιμετώπισης των υπόπτων και ασυνήθιστων συναλλαγών και δ) την εφαρμογή της Αρχής: «Γνώρισε τον πελάτη aou»(“Know Your Customer”-KYC). Επίσης απαιτείται από τα εποπτευόμενα ιδρύματα να θεσπίσουν διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου και επικοινωνίας και αναφοράς στις αρμόδιες εποπτικές Αρχές. Καταδεικνύεται από τα παραπάνω ότι καθώς οι φορείς των πιστωτικών ιδρυμάτων διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην διαδρομή του βρώμικου χρήματος προς την νομιμοποίησή του, η συνδρομή τους για την πρόληφη(και καταστολή) του φαινομένου και των επιπτώσεών του αναγνωρίζεται ως εξαιρετικά σημαντική.