Διεθνής διακυβέρνηση του καθεστώτος της Κασπίας Θάλασσας: πολιτικές, νομικές, διαπραγματευτικές και επιστημονικές παράμετροι

Abstract

Το ζήτημα του νομικού καθεστώτος της Κασπίας Θάλασσας αναδύθηκε αμέσως μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης με τη δημιουργία τριών νέων παράκτιων κρατών (Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν και Τουρκμενιστάν). Μέχρι το 1991 το καθεστώς της Κασπίας λειτουργούσε βάσει των διεθνών Συνθηκών του 1921 και του 1940 μεταξύ Ρωσίας/ΕΣΣΔ και Περσίας/Ιράν. Ο κύριος λόγος ανάγκης οριοθέτησης της Θάλασσας μεταξύ των 5 παράκτιων κρατών ήταν τα μεγάλα αποθέματα υδρογονανθράκων σε υποθαλάσσια και παράκτια κοιτάσματα, καθώς και η αλιεία πολύτιμων οξυρριγχοειδών. Στην εργασία αναλύονται φυσικογεωγραφικά χαρακτηριστικά της Κασπίας Θάλασσας ως παράγοντας, βάσει του οποίου η Κασπία Θάλασσα θα μπορούσε να αποκτήσει τον νομικό χαρακτηρισμό ως θάλασσα ή ως λίμνη · και βάσει των οποίων καθορίζονται πολιτικές για την προστασία του ευάλωτου περιβάλλοντός της με αυξανόμενη παραγωγή και μεταφορά υδρογονανθράκων σε συνθήκες «κλειστού ενδοηπειρωτικού υδάτινου σώματος». Προτείνεται νέος γεωγραφικός όρος αποκλειστικά για την Κασπία Θάλασσα - «θάλασσα υπολειμματικού χαρακτήρα». Η ανάλυση της γεωπολιτικής και εν μέρει γεωοικονομικής κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή της Κασπίας και των σχέσεων μεταξύ των πέντε παράκτιων κρατών και Δυνάμεων με συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή (ΗΠΑ, ΕΕ, Κίνα και Τουρκία) αποκαλύπτει κατά κύριο λόγο τα αίτια αλληλεξάρτησης μεταξύ τους και τους λόγους καθυστέρησης στις διαπραγματεύσεις για το νέο νομικό καθεστώς της Κασπίας. Προς τη βαθύτερη κατανόηση της δυσκολίας και της πολυπλοκότητας της διακυβέρνησης, της δημιουργίας και της εγκαθίδρυσης του νέου νομικού καθεστώτος παρατίθεται εν συντομία η εξελικτική πορεία του ιδιαίτερου καθεστώτος της Θάλασσας από το 1923 ως το 1940. Η λεπτομερής περιγραφή και ανάλυση της διαπραγματευτικής διαδικασίας για το νομικό καθεστώς της Κασπίας Θάλασσας από 1991 έως το 2018 πραγματοποιήθηκε υπό το πρίσμα της Θεωρίας της Δημιουργικής Διεθνούς Διαπραγμάτευσης (International Creative Negotiation) με γνώμονα το κοινό συμφέρον των Μερών (Ε. Ραυτόπουλος). Στην 27ετή πορεία των διεθνών διαπραγματεύσεων μεταξύ των παράκτιων κρατών διακρίθηκαν Φάσεις και Στάδια εξέλιξης, τα οποία αποτυπώθηκαν συνοπτικά στο Χρονοδιάγραμμα της εν λόγω Διαπραγματευτικής Διαδικασίας. Η εργασία ολοκληρώνεται με ανάλυση και αξιολόγηση της διακυβέρνησης του διεθνούς καθεστώτος της Κασπίας Θάλασσας, της θέσης του ειδικού καθεστώτος στο Διεθνές Δίκαιο, του ολοκληρωμένου συμβατικού καθεστώτος της Κασπίας, συμπεριλαμβανομένης και της Σύμβασης της Τεχεράνης (2003), καθώς και της σημασίας των ως άνω για τα κράτη της περιοχής, την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή, τη διατήρηση της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Κασπίας Θάλασσας και για το Διεθνές Δίκαιο.The issue of the legal status of the Caspian Sea emerged immediately after the dissolution of the Soviet Union with the subsequent creation of three new coastal states (Azerbaijan, Kazakhstan and Turkmenistan). Until 1991, the regime of the Caspian Sea operated under the 1921 and 1940 International Treaties between Russia / USSR and Persia / Iran. The large reserves of hydrocarbons in submarine and coastal deposits, as well as the fishing of the valuable sturgeon, are the reason why there was a need for the delimitation of the Sea between the five coastal states. The paper analyses the physical-geographical features of the Caspian Sea as a factor, on the basis of which the Caspian Sea could be legally classified as a sea or a lake; and on the basis of which policies are defined to protect its vulnerable unique environment in the context of the increasing production and transportation of hydrocarbons under the conditions of an "enclosed intercontinental water body". A new geographical term is proposed exclusively for the Caspian Sea - "residual sea". The analysis of the geopolitical and, in part, the geo-economic situation in the wider Caspian region and the bilateral and multilateral relations between the five coastal states and major powers with interests in the wider region (USA, EU, China and Turkey) reveals the main causes of interdependence between them and the reasons for the delay in the negotiations on the new legal status of the Caspian Sea. The evolutionary course of the special regime of the Caspian Sea from 1923 to 1940 is briefly presented for a better understanding of the difficulty and complexity of governance, the creation and the establishment of the new legal status. The detailed description and analysis of the negotiation process for the legal status of the Caspian Sea from 1991 to 2018 (before the signing of the Convention on the Legal Status of the Caspian Sea) was carried out in the light of the Theory of Creative International Negotiation based on the common interest of the Parties (E. Raftopoulos). In the 27-year course of the international negotiations between the coastal states, Phases and Stages of development were distinguished, which were briefly reflected in the Chronological Table/Timetable of this Negotiation Process. The work is concluded with the analysis and assessment of the governance of the international legal status of the Caspian Sea, its relationship with International Law, and an analysis of the integrated contractual regime of the Caspian Sea, including the Tehran Convention (2003), as well as of the importance of the above for the coastal states, security in the wider region of the Caspian Sea, the preservation of the World Heritage of the Caspian Sea and for International Law.