Κρατική εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών και υβριδική απειλή: Ελληνοτουρκικές σχέσεις και Ευρωπαϊκή σταθερότητα από την έναρξη της Αραβικής άνοιξης έως το 2023.

Abstract

Η μεταναστευτική κρίση της περιόδου 2015-2020 αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισαν η Ελλάδα, η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα του ζητήματος και τις γεωπολιτικές του διαστάσεις. Η Τουρκία χρησιμοποίησε τις μεταναστευτικές ροές ως εργαλείο στρατηγικής, ενισχύοντας τη διαπραγματευτική της θέση απέναντι στην Ε.Ε., ενώ η Ελλάδα, ως χώρα πρώτης γραμμής, βρέθηκε αντιμέτωπη με δυσανάλογες ανθρωπιστικές και πολιτικές πιέσεις. Παράλληλα, η Ε.Ε. κατέβαλε προσπάθειες να αντιμετωπίσει το ζήτημα μέσω συνεργασιών, όπως η Συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας του 2016, αλλά οι ανισότητες και οι διαιρέσεις μεταξύ των κρατών-μελών υπονόμευσαν την αποτελεσματικότητα της ευρωπαϊκής στρατηγικής. Η μελέτη εξετάζει τη χρήση του μεταναστευτικού ως μέσο υβριδικής απειλής, αναλύοντας τις επιπτώσεις του στην εσωτερική συνοχή της Ε.Ε., την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού και τη γεωπολιτική δυναμική στην Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, αναδεικνύει τη σύνδεση της μεταναστευτικής πολιτικής με τη διπλωματία, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συνεργασίας με τις τρίτες χώρες και της ενίσχυσης των ευρωπαϊκών θεσμών για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Η κρίση ανέδειξε την ανάγκη για μια συνεκτική και δίκαιη μεταναστευτική πολιτική, βασισμένη στην αλληλεγγύη, τη συνεργασία και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το μέλλον της μεταναστευτικής πολιτικής στην Ε.Ε. εξαρτάται από την ικανότητα της να εξισορροπήσει τις ανθρωπιστικές αξίες με την ασφάλεια, διασφαλίζοντας τη συνοχή και τη σταθερότητα της Ένωσης. Συνολικά, το μεταναστευτικό παραμένει ένας κρίσιμος παράγοντας που συνεχίζει να διαμορφώνει την ευρωπαϊκή πολιτική, τις σχέσεις της με τρίτες χώρες και τη γεωπολιτική δυναμική στην περιοχή.The migration crisis of 2015-2020 is one of the biggest challenges faced by Greece, Turkey and the European Union, revealing the complexity of the issue and its geopolitical dimensions. Turkey used migration flows as a strategic tool, strengthening its negotiating position vis-à-vis the EU, while Greece, as a frontline country, faced disproportionate humanitarian and political pressures. At the same time, the EU has made efforts to address the issue through partnerships such as the 2016 EU-Turkey deal, but inequalities and divisions among member states have undermined the effectiveness of the European strategy. The study examines the use of migration as a means of hybrid threat, analyzing its impact on the internal cohesion of the EU, the rise of Euroscepticism and geopolitical dynamics in the Eastern Mediterranean. It also highlights the link between migration policy and diplomacy, underlining the importance of cooperation with third countries and the strengthening of European institutions for the management of migration flows. The crisis has highlighted the need for a coherent and fair migration policy, based on solidarity, cooperation and respect for human rights. The future of migration policy in the EU depends on its ability to balance humanitarian values with security, ensuring the cohesion and stability of the Union. Overall, migration remains a crucial factor that continues to shape European policy, its relations with third countries and the geopolitical dynamics in the region.