Για μια πολιτισμική ιστορία του νοήματος: συνέντευξη στην Αντιγόνη Σαμέλα

Abstract

Αντιγόνη Σαμέλα: Ο Φουκώ, στη διάρκεια μιας συνέντευξης που έδωσε το 1967, είπε τα εξής: «Το όνειρο όλων θα ήταν να γίνει ο καθένας στον τομέα του κάτι σαν τον Bourbaki, όπου η μαθηματική σκέψη αναπτύσσεται κάτω από την ανωνυμία ενός επινοημένου ονόματος. Ίσως η ανυπέρβλητη διαφορά ανάμεσα στις μαθηματικές έρευνες και στις δραστηριότητές μας να είναι ότι οι διαγραφές της επωνυμίας, με μια μονοκονδυλιά, υπογραμμίζουν με μεγαλύτερη βεβαιότητα την υπογραφή ενός ονόματος απ’ ότι οι πένες γεμάτες οίηση. Και ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Bourbaki έχει το δικό του στυλ και τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο να είναι ανώνυμος». Γιατί, όμως, ο Φουκώ γοητεύεται τόσο από την ιδέα της ανωνυμίας; Πώς προσδιορίζεται η ιστορική ιδιαιτερότητα της ανωνυμίας στη σύγχρονη εποχή σε σχέση με το πώς λειτουργούσε η ανωνυμία σε άλλες εποχές;

Ροζέ Σαρτιέ: Εδώ πρόκειται για μια παράδοξη και ειρωνική απόφανση του Φουκώ, ο οποίος ήθελε να απαλείψει το κύριο όνομα, το δικό του στη συγκεκριμένη περίσταση, τη στιγμή ακριβώς της καθιέρωσής του: λόγου χάρη, στην αρχή του εναρκτήριου μαθήματός του στο College de France «H τάξη του λόγου», επαναλαμβάνει την ίδια σκέψη. Αλλά, επίσης, για τον Φουκώ το ζήτημα είναι να καταδείξει ότι η «λειτουργία-συγγραφέας», η οποία νοηματοδοτεί μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο ένα κύριο όνομα, δεν είναι ούτε καθολική ούτε αναλλοίωτη μέσα στον χρόνο. Σε κάθε κοινωνία, η «λειτουργία-συγγραφέας» χαρακτηρίζει τον τρόπο νοηματοδότησης ορισμένων λόγων, αλλά όχι όλων· αφού αυτή η λειτουργία δεν υπήρχε πάντα, θα μπορούσε λοιπόν να εξαφανιστεί.Antigone Samela: Foucault, during an interview he gave in 1967, said the following: “Everyone’s dream would be to become something like Bourbaki in their field, where mathematical thought develops under the anonymity of an invented name. Perhaps the insurmountable difference between mathematical research and our activities is that the erasures of the name, with a single pen, underline with greater certainty the signature of a name than pens full of emotion. And we could even say that Bourbaki has his own style and his own particular way of being anonymous.” But why is Foucault so fascinated by the idea of ​​anonymity? How is the historical specificity of anonymity in the modern era determined in relation to how anonymity functioned in other eras? Roger Chartier: This is a paradoxical and ironic statement by Foucault, who wanted to eliminate the proper noun, his own in this particular case, at the very moment of its establishment: for example, at the beginning of his introductory course at the College de France, “The Order of Discourse,” he repeats the same thought. But, also, for Foucault, the point is to demonstrate that the “author-function,” which gives meaning in a specific way to a proper noun, is neither universal nor unchanging over time. In every society, the “author-function” characterizes the way in which certain discourses are given meaning, but not all of them; since this function did not always exist, it could therefore disappear.