Έμφυλες διαστάσεις της πολιτικής συμμετοχής και αντιπροσώπευσης στην Τουρκία

Abstract

Τα εθνικά και αντι-αποικιακά κινήματα στην Ασία και στην Αφρική που οραματίστηκαν να οικοδομήσουν νεωτερικές κοινωνίες υπήρξαν ενήμερα τόσο για τις διάφορες εκδοχές της έμφυλης νεωτερικότητας, όσο και για τους εκάστοτε συσχετισμούς δυνάμεων που προέκυπταν από αυτή. Ωστόσο, δεν υπήρξε μεταξύ τους μια ομοιόμορφη συνάρθρωση του έμφυλου και του εθνικού. Αντίθετα, οι εκάστοτε επεξεργασίες του «γυναικείου ζητήματος» στα πλαίσιά τους και οι στρατηγικές που υιοθετήθηκαν σχετικά με αυτό σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις ανά περίπτωση γεωπολιτικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες, οι οποίες καθόρισαν και τη μορφή του διαλόγου που αναπτύχθηκε με τη Δύση. Η αναβάθμιση της θέσης των γυναικών υπήρξε κεντρικό σημείο τόσο στο οθωμανικό εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα όσο και στο τουρκικό. Κινητοποίησε, ήδη από την ύστερη οθωμανική περίοδο, μια σημαντική μερίδα των εγγράμματων στρωμάτων των πόλεων. Τούτο, όμως, καθόλου δεν σημαίνει ότι οι ομάδες αυτές τη θεωρούσαν ασυμβίβαστη με το Ισλάμ. Αντίθετα, μια ολόκληρη παράδοση σκέψης που ξεκινά από τους Νέους Οθωμανούς και φτάνει μέχρι τον Ζιγιά Γκιοκάλπ, την ενέτασσε στο πνεύμα του «αυθεντικού» Ισλάμ. Ακόμη περισσότερο, δεν σημαίνει επίσης ότι τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα των γυναικών θεσμοθετήθηκαν αυτόματα και πρόθυμα από το κεμαλικό κράτος, ως σύμβολο ρήξης με το οθωμανικό παρελθόν, όπως συχνά αφήνεται να εννοηθεί. Αντίθετα, όπως θα φανεί παρακάτω, οι φορείς του υπήρξαν από επιφυλακτικοί μέχρι εχθρικοί απέναντι σε αυτά και δεν τα αντιμετώπισαν παρά μόνο ως ένα επιπλέον εργαλείο για την επικράτηση έναντι των πολιτικών τους αντιπάλων. Η συγκεκριμένη διαδικασία οδήγησε στο να ταυτιστούν τα δικαιώματα αυτά, ιδίως τα πολιτικά, με τον αυταρχικό κεμαλικό αντικληρικαλισμό, πράγμα που θα έχει στη συνέχεια εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες ως προς τη δεκτικότητα μεγάλου μέρους της τουρκικής κοινωνίας απέναντί τους.National and anti-colonial movements in Asia and Africa that envisioned building modern societies were aware of both the various versions of gendered modernity and the respective power dynamics that emerged from it. However, there wasn't a uniform articulation of gender and national identity among them. On the contrary, the particular elaborations of the "women's question" within their frameworks and the strategies adopted regarding it are largely related to the geopolitical and social specificities in each case, which also determined the form of dialogue developed with the West. The improvement of women's status was a central point in both the Ottoman modernization program and the Turkish one. It mobilized, already from the late Ottoman period, a significant portion of the literate urban classes. This, however, by no means implies that these groups considered it incompatible with Islam. On the contrary, an entire tradition of thought starting from the Young Ottomans and reaching Ziya Gökalp integrated it into the spirit of "authentic" Islam. Furthermore, it also does not mean that women's civil and political rights were automatically and willingly institutionalized by the Kemalist state as a symbol of breaking with the Ottoman past, as is often implied. On the contrary, as will be shown below, its proponents were from reserved to hostile towards these rights and only viewed them as an additional tool for prevailing against their political opponents. This specific process led to the identification of these rights, especially political ones, with authoritarian Kemalist anticlericalism, which would subsequently have extremely negative consequences regarding the receptivity of a large part of Turkish society towards them.