Καβάφης, η οξφορδιανή γραβάτα τού Τσίρκα (Με την ποικίλη δράσι, με μπόλικες στοχαστικές προσαρμογές)

Abstract

Ο μελετητικός μόχθος που ο Τσίρκας κατέβαλε για τον Καβάφη απέδωσε, ως γνωστόν, πρώτα το βιβλίο Ο Καβάφης και η εποχή του, το 1958, αργότερα δε και τις άλλες καβαφικές μελέτες του (1963, 1971). Ο πρώτος τόμος των Ακυβέρνητων πολιτειών, η Λέσχη, κυκλοφορεί δυο μόλις χρόνια μετά το Ο Καβάφης και η εποχή του, το 1960, και δυο χρόνια αργότερα, το 1962, η Αριάγνη. Η Νυχτερίδα ακολουθεί το 1965. Είναι, λοιπόν, περισσότερο από εύλογο να αναζητά κανείς σημεία συνάντησης ανάμεσα στις Ακυβέρνητες πολιτείες και στον Καβάφη του Τσίρκα, όχι μόνον αλλά και εξαιτίας αυτής της χρονικής εγγύτητας ή και περίπου συγχρονίας της συγγραφής και της έκδοσης του μυθιστορήματος και των μελετών. Είναι εύλογο να υποθέσει κανείς την ύπαρξη κοινών πηγών έμπνευσης αλλά και την επιρροή τής μιας εργασίας πάνω στην άλλη. Για να το πούμε με άλλα λόγια: είναι φυσικό να αναρωτιέται κανείς αν ο Καβάφης «παίζει» με κάποιον λιγότερο ή περισσότερο πρωταγωνιστικό τρόπο στην Τριλογία του Τσίρκα ή αν την επηρεάζει άλλως πως. Αν ισχύει αυτό, τότε έπεται αμέσως το ερώτημα αν και κατά πόσο η καβαφική επιρροή στις Ακυβέρνητες πολιτείες απηχεί τον συγκεκριμένο, τον κατά Τσίρκα Καβάφη, αυτόν δηλαδή που ο Τσίρκας προτείνει με τις μελέτες του: τον ιδιότυπα ελληνικό, ιστορικό, πολιτικό, τον δοσμένο στο ερωτικό του πάθος δίχως τύψη, και εγκλωβισμένο σε άλλες καταχρήσεις και διλήμματα. Φυσικά, η ανίχνευση και η μελέτη μιας τέτοιας επιρροής του Καβάφη πάνω στις Ακυβέρνητες πολιτείες προϋποθέτει εργασία που ξεπερνά τα όρια του σημειώματος αυτού. Εδώ, θα αρκεστούμε μόνο σε νύξεις, εικασίες και μάλλον διαισθητικές προσεγγίσεις, που προκύπτουν κυρίως από την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Τσίρκα, ιδιαίτερα της Αριάγνης, παράλληλα και συγκριτικά προς το Ο Καβάφης και η εποχή του. Αφήνω κάπως στην άκρη τον Πολιτικό Καβάφη γιατί προτιμώ να συγκρίνω κείμενα με μεγαλύτερο βαθμό συγγένειας.The scholarly effort that Tsirkas invested in Cavafy yielded, as is known, first the book "Cavafy and His Era" in 1958, and later his other Cavafian studies (1963, 1971). The first volume of "Drifting Cities," "The Club," was published just two years after "Cavafy and His Era," in 1960, and two years later, in 1962, "Ariagni" followed. "The Bat" was published in 1965. It is, therefore, more than reasonable to look for meeting points between "Drifting Cities" and Tsirkas's Cavafy, not only but also because of this chronological proximity or near-simultaneity of the writing and publication of the novel and the studies. It is reasonable to assume the existence of common sources of inspiration as well as the influence of one work upon the other. To put it differently: it is natural to wonder whether Cavafy "plays" a more or less protagonistic role in Tsirkas's Trilogy or influences it in some other way. If this is true, then the question immediately follows whether and to what extent the Cavafian influence on "Drifting Cities" echoes the specific, Tsirkas's version of Cavafy, the one that Tsirkas proposes through his studies: the peculiarly Greek, historical, political Cavafy, the one devoted to his erotic passion without guilt, and trapped in other excesses and dilemmas. Of course, detecting and studying such an influence of Cavafy on "Drifting Cities" requires work that goes beyond the limits of this note. Here, we will confine ourselves only to hints, conjectures, and rather intuitive approaches, arising mainly from reading Tsirkas's novel, especially "Ariagni," in parallel and comparative relation to "Cavafy and His Era." I somewhat set aside "Political Cavafy" because I prefer to compare texts with a greater degree of kinship.