Από την κοσμο-λογία στη βιο-ιστορία: ιστορίες του Εμφυλίου στην Ήπειρο. Για το βιβλίο: Βαγγέλης Τζούκας, Οι οπλαρχηγοί του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο, 1942-44: τοπικότητα και πολιτική ένταξη

Abstract

Από μία άποψη, η ιστορία μοιάζει με τις φυσικές επιστήμες κατά τούτο: μπορείς να επιλέξεις να δεις τον κόσμο από πολύ μακριά (θα έκανες τότε κοσμολογία) είτε από πολύ κοντά (θα έκανες τότε βιολογία). Καμία από τις δύο προοπτικές δεν είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα ή λιγότερο χρήσιμη, παρότι η κάθε μία καταλήγει προφανώς σε διαφορετικές θεάσεις της πραγματικότητας, συνεπώς σε διαφορετικά συμπεράσματα. Υπάρχει όμως μια διαφορά με την επιστήμη της ιστορίας. Η ιστορία οφείλει να συνδυάζει τις δύο αυτές θεάσεις, ταυτοχρόνως και παραλλήλως. Με άλλα λόγια, ο ιστορικός πρέπει να χρησιμοποιεί μαζί το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο, λίγο το ένα και λίγο το άλλο. Το τηλεσκόπιο του επιτρέπει να δει τα πράγματα από απόσταση, να έχει τη μεγάλη εικόνα, και να μπορεί να κάνει τις συγκρίσεις με τις υπόλοιπες εθνικές εμπειρίες –όταν μιλάμε για τη νεωτερικότητα. Από την άλλη, το μικροσκόπιο του δίνει τη δυνατότητα να κατέβει στο επίπεδο των πραγματικών ανθρώπων και των πραγματικών εμπειριών. Και τα δύο αυτά μαζί είναι που συνιστούν την επιστήμη της ιστορίας. Όταν δεν καταφέρνει να συνδυάσει και τις δύο μεθόδους, κινδυνεύει είτε να χάσει τα μεγάλα σχήματα που είναι απαραίτητα για να καθοδηγούν τη σκέψη μας είτε να μην καταλάβει τι γίνεται με τις πρακτικές των ατομικών υποκειμένων, χωρίς τα δράματα των οποίων η ιστορία γίνεται μια άσκηση γενικολογίας.From one perspective, history resembles the natural sciences in this way: you can choose to see the world from very far away (you would then be doing cosmology) or from very close up (you would then be doing biology). Neither perspective is less interesting or less useful, although each obviously leads to different views of reality, therefore to different conclusions. However, there is a difference with the science of history. History must combine these two views, simultaneously and in parallel. In other words, the historian must use both the microscope and the telescope together, a little of one and a little of the other. The telescope allows them to see things from a distance, to have the big picture, and to be able to make comparisons with other national experiences—when we talk about modernity. On the other hand, the microscope gives them the ability to descend to the level of real people and real experiences. It is these two together that constitute the science of history. When it fails to combine both methods, it risks either losing the grand schemes that are necessary to guide our thinking or failing to understand what happens with the practices of individual subjects, without whose dramas history becomes an exercise in generalization.