Κοινωνικός αποκλεισμός και δια βίου μάθηση στην Ελλάδα

Abstract

Η αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα υπήρξε εμβρυακή και αποσπασματική. Οι πολιτικές για την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού, δέσμιες της ελλιπούς κοινωνικής πολιτικής και ενός μοντέλου κοινωνικής προστασίας που στηρίζεται στις εισφορές και την παρουσία υπολειμματικής πρόνοιας, καθορίζονται από τον επικουρικό χαρακτήρα των χρηματοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις προτεραιότητες των πολιτικών της. Η εξέταση του τρόπου εφαρμογής αυτών των πολιτικών στην Ελλάδα στα προγράμματα Φτώχεια I και II, τα Επιχειρησιακά Προγράμματα Καταπολέμησης του Αποκλεισμού στην Αγορά Εργασίας και τα Εθνικά Σχέδια για την Κοινωνική Ένταξη μας δείχνει τη μετάβαση από τις εξειδικευμένες πολιτικές στις πολιτικές που συγκλίνουν και υπερκαθορίζονται από αυτές για την απασχόληση. Στο βαθμό που οι τελευταίες εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του υπολειμματικού κράτους εργασίας (residual workfare state) και αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στη δια βίου μάθηση αυτή επιβάλλεται και ως βασικό μέτρο για την κοινωνική ενσωμάτωση και. την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού. Στην εργασία μας υποστηρίζεται ότι με τον τρόπο που εφαρμόζονται οι πολιτικές για τη διά βίου μάθηση, διέπονται από δομικές αδυναμίες που υποσκάπτουν τη δυνατότητά τους να συνεισφέρουν στην άρση του κοινωνικού αποκλεισμού καθώς λειτουργούν περισσότερο ως υποκατάστατο στην απουσία συγκροτημένων πολιτικών για την κοινωνική συνοχή παρά ως μέσο για την αντιμετώπιση του. Αυτή η θέση επιδιώκεται να αναδειχθεί με αναφορές σε εμπειρικά δεδομένα, κυρίως, για τους μετανάστες και τα άτομα με αναπηρίες.The treatment of social exclusion in Greece has been embryonic and fragmented to date. The policies for the removal of social exclusion, bound by the incomplete social policy and a social protection model based on contributions and the presence of residual welfare, are determined by the subsidiary nature of European Union funding and the priorities of its policies. The examination of the way in which these policies are implemented in Greece in the Poverty I and II programs, the Operational Programs for Combating Exclusion in the Labor Market and the National Plans for Social Inclusion shows us the transition from specialized policies to policies that converge and are overdetermined by those for employment. To the extent that the latter are part of the broader framework of the residual workfare state and attach particular importance to lifelong learning, this is also imposed as a basic measure for social integration and. the elimination of social exclusion. Our paper argues that the way lifelong learning policies are implemented is governed by structural weaknesses that undermine their ability to contribute to the elimination of social exclusion, as they function more as a substitute in the absence of coherent policies for social cohesion than as a means to address it. This position is sought to be highlighted by references to empirical data, mainly for immigrants and people with disabilities.