Σύγχρονες πολιτικές εργασιακών σχέσεων: εργαλεία αναδιανομής υπέρ της εργασίας ή σε βάρος της;

Abstract

Οι σύγχρονες πολιτικές εργασιακών σχέσεων στον διεθνή ευρωπαϊκό χώρο αποβλέπουν συχνά σε ένα αποτέλεσμα διάφορο προς εκείνο που αποσκοπούσαν κατά την περίοδο ανάπτυξης του Κράτους Πρόνοιας οι ρυθμίσεις στο πεδίο της εργατικής νομοθεσίας. Ένα αποτέλεσμα που απέβλεπε σε μια αναδιανομή πλούτου υπέρ της εργασίας μέσα από την κατοχύρωση και διεύρυνση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Ωστόσο κατά την τελευταία δεκαπενταετία και υπό την πίεση των δυνάμεων του κεφαλαίου εντείνεται το φαινόμενο των παρεμβάσεων και ρυθμίσεων στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων που αποσκοπούν στην μείωση του εργασιακού κόστους στην κατεύθυνση ενός αφηρημένου στόχου ενίσχυσης της ανταγωνιστικής θέσης των επιχειρήσεων χωρίς αυτή η πολιτική να συνδυάζεται με την ουσιαστική ενίσχυση της απασχόλησης και των εργασιακών δικαιωμάτων. Αντιθέτως καταγράφονται φαινόμενα απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων που συνεπάγονται πρακτικές αναδιανομής πλούτου σε βάρος της εργασίας και υπέρ του κεφαλαίου χωρίς περαιτέρω δεσμεύσεις των επιχειρήσεων για παραγωγική επένδυση των αυξημένων κερδών που αυτές οι πολιτικές συνεπάγονται. Πρόσφατο ελληνικό παράδειγμα αυτής της πρακτικής αποτελούν τα μέτρα για τον χρόνο εργασίας που μεταφράζεται στην μείωση του κόστους των υπερωριών, στην αύξηση του πραγματικού εργάσιμου χρόνου στο πλαίσιο του διευθυντικού δικαιώματος και στην θέσπιση της κατ’ ουσίαν υποχρεωτικής ελαστικής διευθέτησης του χρόνου εργασίας παρακάμπτοντας την συλλογική αυτονομία και ενισχύοντας σημαντικά τα περιθώρια κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Οι εξελίξεις αυτές γεννούν σειρά προβληματισμών για το περιεχόμενο των σύγχρονων «εργατικών» ρυθμίσεων και την συμβολή τους στην δημιουργία όρων αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων αποκλίνοντας του ιστορικού τους ρόλου.

Modern labor relations policies in the international European area often aim at a different result from that intended during the period of development of the Welfare State by the regulations in the field of labor legislation. An outcome that aimed at a redistribution of wealth in favor of labor through the consolidation and expansion of labor and social rights. However, over the last fifteen years and under the pressure of the forces of capital, the phenomenon of interventions and regulations in the field of labor relations that aim at reducing labor costs in the direction of an abstract goal of strengthening the competitive position of enterprises has intensified, without this policy being combined with the substantial strengthening of employment and labor rights. On the contrary, phenomena of deregulation of labor relations are recorded that entail practices of redistribution of wealth at the expense of labor and in favor of capital without further commitments by businesses to productive investment of the increased profits that these policies entail. A recent Greek example of this practice is the measures on working time that translate into a reduction in the cost of overtime, an increase in actual working time within the framework of managerial rights and the establishment of essentially mandatory flexible working time arrangements, bypassing collective autonomy and significantly strengthening the profitability margins of businesses. These developments give rise to a series of concerns about the content of modern “labor” regulations and their contribution to creating conditions for increasing social inequalities, deviating from their historical role.