Η πρόσληψη από τους ανήλικους κρατουμένους του προληπτικού της υποτροπής ρόλου των σωφρονιστικών καταστημάτων

Abstract

Από την γέννησή της ως κυρίαρχη ποινή η φυλακή προέβλεπε την «κοινωνική αποκατάσταση» των κρατουμένων με μέσο άλλοτε την εργασία, άλλοτε τη σχολική και επαγγελματική εκπαίδευση, την υποστήριξη ή την δραστηριοποίησή τους.Σε σχέση με τους ανηλίκους η φυλάκιση αποτελεί την έσχατη αντίδραση του επίσημου κοινωνικού ελέγχου. Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα για την κοινωνικοποίηση και διαπαιδαγώγηση των ανηλίκων παραβατών και μόνο αν κριθεί αναγκαίο επιτρέπει τον εγκλεισμό τους σε Ειδικά Καταστήματα Κράτησης.Ενώ όμως αυτοί που κρατούνται προέρχονται από το πιο ευάλωτο τμήμα του πληθυσμού, δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική μέριμνα για την ένταξή τους στην κοινωνία με καλύτερους όρους, παρά τις όποιες καλές προθέσεις της Πολιτείας. Αντίθετα επιστρέφουν πολλαπλά ευάλωτοι (πχ λόγω απώλειας επαφής με τον κόσμο της εργασίας ή λόγω στιγματισμού).Μέσα από έρευνα που πραγματοποιήσαμε και από την κριτική ανάγνωση προηγούμενων εμπειρικών μελετών φαίνεται ότι τα προγράμματα που σχεδιάστηκαν για την πρόληψη της υποτροπής των ανηλίκων κρατουμένων έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα κυρίως γιατί πραγματοποιούνται σε ένα περιβάλλον στέρησης της ελευθερίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.Για την αποφυγή των δυσμενών επιδράσεων της στέρησης της προσωπικής ελευθερίας έχουν δοκιμαστεί σε άλλες χώρες μέτρα αντιμετώπισης της ανήλικης παραβατικότητας στην ανοικτή κοινότητα καθώς και επέκταση των προγραμμάτων γενικής πρόληψης. Έως να ισχύσουν και στην Ελλάδα, αντικαθιστώντας οριστικά την ποινή του εγκλεισμού ανηλίκων, προτείνουμε σταδιακή ελαχιστοποίηση των κλειστών δομών της φυλακής για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ως προς την ένταξη των ανηλίκων στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, όσο υπάρχουν ακόμη καταστήματα κράτησης ανηλίκων, προτείνουμε να επεκταθούν τα προγράμματα εκπαίδευσης, κατάρτισης, υποστήριξης, εργασίας και δραστηριοποίησης των κρατουμένων ακόμα και αν αμφισβητείται η επιτυχία τους στην πρόληψη της υποτροπής.