Η προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων ως δημόσια πολιτική: ο περιορισμός του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης

Abstract

Τα κοινωνικά δικαιώματα, ονομαζόμενα και δικαιώματα «δεύτερης γενιάς», εμφανίστηκαν και καθιερώθηκαν με την αλλαγή της αντίληψης για τον ρόλο το κράτους. Το κράτος δεν θα έπρεπε απλά να απέχει από την ατομική και οικονομική σφαίρα, αλλά, αντιθέτως, θα έπρεπε να αποκτήσει έναν παρεμβατικό ρόλο για να διορθώσει τις αποτυχίες της αγοράς. Ο νέος αυτός ρόλος του κράτους πήρε τη μορφή της θεσμοθέτησης και προστασίας μιας σειράς κοινωνικών δικαιωμάτων. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, οι απόψεις για τον ρόλο του κράτους αναθεωρήθηκαν και η ευρεία προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων αντιμετωπίστηκε σαν ένα εμπόδιο για την οικονομική ανάπτυξη. Με την παρούσα οικονομική κρίση ο παρεμβατικός χαρακτήρας του κράτους τίθεται πάλι υπό αμφισβήτηση και μαζί με αυτόν και η προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων. Οι δημόσιες πολιτικές που συνδέονται με την απόλαυση κοινωνικών δικαιωμάτων έρχονται σε σύγκρουση με την συσταλτική δημοσιονομική πολιτική και πολύ συχνά υποχωρούν σε μεγάλο βαθμό χάριν αυτής. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και αναφορικά με το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση, το οποίο, από το 2010 που η Ελληνική Κυβέρνηση υπέγραψε το πρώτο μνημόνιο, έχει υποστεί αλλεπάλληλους περιορισμούς. Με την παρούσα εργασία γίνεται μια προσπάθεια προσδιορισμού της έκτασης του περιορισμού που έχει επιβληθεί στο δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση από το πρώτο μνημόνιο μέχρι σήμερα, με την μελέτη πρώτα της σχετικής θεωρίας και στη συνέχεια της σχετικής νομοθεσίας και νομολογίας. Έτσι, στα συμπεράσματα θα προσδιοριστεί μέχρι ποιου σημείου είναι ανεκτός ο περιορισμός του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Social rights, also referred to as “second generation” rights, first appeared and were established when the perception of the role of the State changed. The State should not just refrain from the individual and economic sphere, instead, it should intervene in order to correct market failures. This new role of the State took the form of institutionalisation and protection of a series of social rights. In the mid ‘70s, due to extended economic crisis, the perception of the State’s role was revised again and the extensive protection of social rights was perceived as an obstacle to economic development. Current economic crisis challenges once more the need for State intervention, as well as the protection of social rights. Public policies related to social rights come into conflict with restrictive fiscal policy and often recede for the sake of it. Something similar has happened regarding the right to social security, which, since 2010 when the Greek Government signed and issued the first Memorandum, has suffered successive downgradings. This paper attempts to identify the extent of the restriction imposed on the right to social security since the first Memorandum, through the study of the relevant theory, legislation and case law. Concluding, it will be determined to what extent and under which conditions this restriction is acceptable.