«Τα κίνητρα; Βιολογικά, σεξουαλικά, ψυχολογικά, αισθητικά, ηθικά. Κάθε σχολή θα έδινε κι από μία ερμηνεία»: ο Δρ. Ρίτσαρντς και τα αναγνώσματά του στις Ακυβέρνητες Πολιτείες

Abstract

Η εξεζητημένη χρήση της διακειμενικότητας στις Ακυβέρνητες Πολιτείες από νωρίς απασχόλησε το ενδιαφέρον αρχικά των κριτικών (η αριστερή κριτική στη δεκαετία του 1960 την αποδοκίμαζε) και, αργότερα, των μελετητών του Τσίρκα. Πιο πρόσφατη είναι η «ανακάλυψη» του μυθιστορηματικού προσώπου του Δρ. Ρόμπερτ Ρίτσαρντς ως «φορέα» διακειμενικών σημαινομένων στην Τριλογία. Η Μαρία Αθανασοπούλου εστιάζει κυρίως στον πρώτο τόμο της Λέσχης και εξετάζει το θέμα της διακειμενικότητας στη Λέσχη (και στην Τριλογία) σφαιρικότερα, με έμφαση «στις αναφορές στο νατουραλιστικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα». Ο Γιάννης Δημητρακάκης εξετάζει το θέμα των διακειμένων με εστίαση (καθόλου αποκλειστική) στα εικαστικά διακείμενα στην Αριάγνη και με έμφαση στις «σφίγγες και χίμαιρες» στο σαλόνι του Ρίτσαρντς. Την ώρα που δεν υπάρχουν παρά μόνο κάποιες υποχρεωτικές επικαλύψεις ανάμεσα στις μελέτες της Αθανασοπούλου και του Δημητρακάκη, μια σχετική μου ανακοίνωση το 2010 –που εστίαζε πιο ειδικά στο πρόσωπο του Ρίτσαρντς και έθετε το ερώτημα, κατά πόσο τα λογοτεχνικά του αναγνώσματα τον χαρακτηρίζουν ως μυθιστορηματικό πρόσωπο– επικαλυπτόταν σε αρκετά σημεία με τις δυο αυτές μελέτες. Αρκετά σημεία από την εργασία του 2010 ενσωματώθηκαν στην παρούσα μελέτη, στην οποία δίνω περισσότερη έμφαση στον μυθιστορηματικό άνθρωπο που δημιουργείται και εξελίσσεται με βάση τα αναγνώσματά του. Καταρχάς, πρέπει να διευκρινίσω ένα ερώτημα που θέτω: το κατά πόσο στις Ακυβέρνητες Πολιτείες τα λογοτεχνικά αναγνώσματά τους χαρακτηρίζουν τα μυθιστορηματικά πρόσωπα. Στην Τριλογία εμφανίζεται –δίπλα στον «καθολικό» πρωταγωνιστή του έργου, Μάνο Σιμωνίδη alias Καλογιάννη– ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός ετερογενών χαρακτήρων, οι οποίοι εκπροσωπούν μια ποικιλία εθνικών, πολιτικών, ιδεολογικών, σεξουαλικών και άλλων ταυτοτήτων και που έρχονται σε ορισμένα σημεία της Τριλογίας σε πρώτο πλάνο. Αρκετά από τα πρόσωπα αυτά είναι αναγνώστες λογοτεχνικών έργων. Και τα αναγνώσματά τους ενίοτε συνάδουν με τα χαρακτηριστικά των προσώπων αυτών. Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι ο Δρ. Ρόμπερτ (Ρούμπυ).The sophisticated use of intertextuality in "Drifting Cities" has attracted interest early on, initially from critics (left-wing criticism in the 1960s disapproved of it) and, later, from scholars of Tsirkas. More recent is the "discovery" of the fictional character Dr. Robert Richards as a "carrier" of intertextual meanings in the Trilogy. Maria Athanasopoulou focuses mainly on the first volume, "The Club," and examines the theme of intertextuality in "The Club" (and in the Trilogy) more comprehensively, emphasizing "references to the naturalistic novel of the 19th century." Yannis Dimitrakakis examines the issue of intertexts with a focus (not exclusively) on visual intertexts in "Ariagni" and with emphasis on the "sphinxes and chimeras" in Richards' salon. While there are only some necessary overlaps between the studies of Athanasopoulou and Dimitrakakis, a relevant presentation of mine in 2010 –which focused more specifically on Richards' character and posed the question of how his literary readings characterize him as a fictional person– overlapped in several points with these two studies. Several points from the 2010 work were incorporated into the present study, in which I place more emphasis on the fictional person who is created and evolves based on his readings. First, I must clarify a question I pose: the extent to which in "Drifting Cities" the literary readings characterize the fictional characters. In the Trilogy, there appears –alongside the "universal" protagonist of the work, Manos Simonidis alias Kalogiannis– an exceptionally large number of heterogeneous characters, who represent a variety of national, political, ideological, sexual, and other identities and who come to the foreground at certain points in the Trilogy. Several of these characters are readers of literary works. And their readings sometimes align with the characteristics of these persons. One such character is Dr. Robert (Ruby).