Η σχέση οικονομίας και πολιτικής στη μαρξιστική θεωρία: αστικό κράτος και καπιταλιστική κρίση

Abstract

Η διατριβή μελετά τη σχέση οικονομίας-πολιτικής στη μαρξιστική θεωρία και πιο ειδικά τη συσχέτιση των μορφών του κράτους με τη δυναμική της οικονομικής κρίσης και τον τρόπο εγγραφής των κοινωνικών συσχετισμών στους κρατικούς μηχανισμούς. Αρχικά αναλύονται οι επιστημολογικές προϋποθέσεις της διαλεκτικής σχέσης οικονομίας-πολιτικής που επιτρέπουν την κριτική ανασυγκρότηση της μαρξικής θεωρίας του κράτους, απηλλαγμένης από μηχανιστικές αναγωγές του πολιτικού εποικοδομήματος στην οικονομική βάση. Στη συνέχεια μελετάται το σύνολο του μαρξικού έργου με στόχο την ανίχνευση εκείνων των στοιχείων που συγκροτούν μια μαρξιστική θεωρία του κράτους. Σκοπός είναι η συγκρότηση ενός αναλυτικού σχήματος που ερμηνεύει τους μετασχηματισμούς του κράτους ως απόρροια της αλλαγής των σχέσεων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις τη στιγμή της κρίσης και αναδεικνύει τις προϋποθέσεις μετάβασης και τα χαρακτηριστικά του αυταρχικού μετασχηματισμού του κράτους. Το ερμηνευτικό σχήμα των μετασχηματισμών του κράτους, εμπλουτίζεται με τις παραδοχές μαρξιστών στοχαστών, όπως ο Γκράμσι και ο Πουλαντζάς και επικαιροποιείται, ενσωματώνοντας στο σκληρό πυρήνα του, τις αλλαγές του κράτους και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που έχουν συμβεί κατά τον 20ο αιώνα. Χρησιμοποιώντας το ερμηνευτικό σχήμα που έχει συγκροτηθεί, αναλύεται η συσχέτιση της παρούσας οικονομικής κρίσης με τους μετασχηματισμούς των ευρωπαϊκών θεσμών και των δομών του ελληνικού κράτους. Οι αυταρχικές μετατοπίσεις του ελληνικού κράτους και των ευρωπαϊκών δομών προσομοιάζουν με ένα σύγχρονο κράτος έκτακτης ανάγκης που ακυρώνει εν μέρει τη σχετική αυτονομία του πολιτικού και καθιστά πολιτικά κυρίαρχη την οικονομία για να εξασφαλίσει την αναπαραγωγή των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων.

The present dissertation studies the relation between the economy and politics in the Marxist theory and more specifically, the correlation of state types with the dynamic of the economic crisis and the way social correlations are registered in state mechanisms. Initially, analyzed are the epistemological preconditions of the dialectical relation between the economy and politics that allow the critical reconstruction of the Marxian state theory, unrestricted from mechanistic references of the political superstructure to the economic basis. Subsequently, the totality of Marx’s work is studied, aiming to identify the elements that make up a Marxist state theory. The point is to put together an analytical scheme which interprets the state transformations as an outcome of the change in relations among social classes at the moment of crisis and brings to the fore the preconditions of transition and the attributes of the authoritarian state transformation. The interpretive scheme of state transformations is enriched with the assumptions of Marxist thinkers, such as Gramsci and Poulantzas and is updated, thus incorporating into its hard core the state changes and capitalist mode of production that have taken place in the 20th century. Using the interpretive scheme that has been put together, analyzed is the correlation of the present financial crisis with the transformations of the European institutions and structures of the Greek state. The authoritarian shifts of the Greek state and the European structures resemble a modern emergency state that partly cancels the relative autonomy of a politician and makes the economy politically dominant, so as to secure the reproduction of capitalistic social relations.