Όταν η ψυχή κάνει γκελ: το έργο του Γιώργου Λάππα ως σπουδή των άκρων

Abstract

Είναι φθινόπωρο του 2003 κι έχω φτάσει στο τέλος της διαδρομής της έκθεσης «Outlook», ακολουθώντας την πορεία από Αθήνα προς Πειραιά κατά μήκος της οδού Πειραιώς, δηλαδή έχω περιδιαβεί την Τεχνόπολη στο Γκάζι, το Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς και βρίσκομαι στον εκθεσιακό χώρο της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (πρώην «Εργοστάσιο», νυν «Νίκος Κεσσανλής»). Είμαι κουρασμένη και ευχαριστημένη, γεμάτη εντυπώσεις και απορίες, πάντα υγιές για έναν ή μία φιλόσοφο. Στο τέλος αυτής της διαδρομής, σταματώ μπροστά σε μια ιδιόρρυθμη σφαγή. Πλησιάζω διστακτικά μια γιγάντια μηχανή κρέατος. Η ίδια η μηχανή, από χυτό και αστραφτερό ατσάλι, ορθώνεται μέσα στον χώρο σε ύψος υπεράνθρωπο, δημιουργώντας ταυτόχρονα έναν παραμορφωτικό καθρέφτη για όποιον/αν την πλησιάζει. Στο πάνω μέρος προεξέχουν τεράστια κομμάτια με υφή κόκκινου κρέατος, με εμφανείς τις ίνες και το λίπος του. Αισθάνομαι ξαφνικά απογυμνωμένη, όχι με την έννοια ότι μου πήραν τα ρούχα, αλλά, αντίθετα, ότι μου άφησαν τα ρούχα και μου πήραν το σώμα, τη σάρκα, που, τεμαχισμένη, βρίσκεται μέσα σε μια μηχανή που θα την αλέσει και θα τη μεταμορφώσει σε κάτι άλλο. Δέος και τρόμος. Απ’ το μυαλό μου περνά η εικόνα της βιομηχανικής παραγωγής κρέατος και φαντάζομαι ότι στην άλλη πλευρά βγαίνει μια σειρά από λουκάνικα. Περπατάω γύρω από το γλυπτό και βρίσκομαι μπροστά στο αποκύημα: μια πελώρια φέτα σαλάμι που έχει ταυτιστεί με την υφή και το σχήμα ενός κουμπιού. Εδώ είναι που η ψυχή κάνει γκελ. Δανείζομαι την έκφραση –και τον τίτλο μου– από μια συνέντευξη του Γιώργου Λάππα, στην οποία υποστηρίζει ότι δουλειά της γλυπτικής είναι η «κατασκευή γκρεμών (προς τα μέσα ή προς τα έξω)», και ότι το ταλέντο του γλύπτη έγκειται στην «ικανότητα να κουμαντάρει το ψυχικό υλικό του ιλίγγου».It is autumn 2003 and I have reached the end of the route of the "Outlook" exhibition, following the course from Athens to Piraeus along Pireos Street, that is, I have wandered through Technopolis in Gazi, the Benaki Museum on Pireos Street and I find myself in the exhibition space of the Athens School of Fine Arts (formerly "Factory", now "Nikos Kessanlis"). I am tired and satisfied, full of impressions and questions, always healthy for a philosopher. At the end of this route, I stop in front of a peculiar slaughter. I hesitantly approach a giant meat machine. The machine itself, made of cast and gleaming steel, rises in the space to a superhuman height, simultaneously creating a distorting mirror for whoever approaches it. At the top, enormous pieces protrude with the texture of red meat, with its fibers and fat visible. I suddenly feel stripped, not in the sense that my clothes were taken away, but, on the contrary, that my clothes were left and my body was taken, the flesh, which, cut into pieces, is inside a machine that will grind it and transform it into something else. Awe and terror. The image of industrial meat production crosses my mind and I imagine that on the other side comes out a series of sausages. I walk around the sculpture and find myself facing the offspring: a huge slice of salami that has been identified with the texture and shape of a button. Here is where the soul bounces. I borrow the expression –and my title– from an interview with George Lappas, in which he argues that the work of sculpture is the "construction of cliffs (inward or outward)", and that the sculptor's talent lies in the "ability to command the psychic material of vertigo".