Προσεγγίσεις του εσωτερικού «Άλλου»: οικειοποίηση ρομ στοιχείων από μη Ρομά

Abstract

Η παρούσα εργασία επιχειρεί να προσεγγίσει με ποιους τρόπους οι Ρομά γίνονται αντιληπτοί ως ετερότητα εντός του ελληνικού εθνικού κράτους, μέσα από τη συσχέτισή τους με τους μη Ρομά. Παρουσιάζονται ορισμένες μορφές πολιτικής αντιμετώπισης πληθυσμών εντός της ελληνικής κοινωνίας και παραδείγματα αυτών, όπως συνέβη με μορφές καταστολής και επιτήρησης, προκειμένου να επιτευχθεί εθνική ομοιομορφία και συνοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πληθυσμός των Ρομά εκτιμάται ότι αποτελεί μία κατεξοχήν περίπτωση διαφορετικότητας εντός της ελληνικής κοινωνίας, ένας «εσωτερικός Άλλος», ο οποίος βρίσκεται και καθορίζεται από το κοινωνικό περιθώριο διαχρονικά. Μορφές ορατότητας που «παρέχονται» στους Ρομά, εκτιμάται ότι έχουν συχνά διαστρεβλωτικό χαρακτήρα και βρίσκονται σε άμεση συσχέτιση με την συνθήκη της κοινωνικής περιθωριοποίησης στην οποία βρίσκονται. Παρουσιάζεται επίσης το ζήτημα της κατασκευής της ετερότητας μέσω της αναπαράστασης και των στερεοτύπων τα οποία χρησιμοποιούνται κατά κόρον από την δυτική σκέψη σε μία προσπάθεια να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν τι είναι οι Ρομά. Τέλος, γίνεται λόγος για το ζήτημα της πολιτισμικής οικειοποίησης ως αναλυτικό εργαλείο, προκειμένου να κατανοηθούν νέες μορφές επανεφεύρεσης και ορατότητας της Τσιγγανικότητας. Σε εθνογραφικό επίπεδο, πραγματοποιήθηκε επιτόπια έρευνα με μη Ρομά καλλιτέχνες, προκειμένου να εντοπιστούν οι διαπολιτισμικές και διαπροσωπικές συνδέσεις ανάμεσα σε Ρομά και μη Ρομά. Παρατηρείται ότι υπάρχει διάκριση μεταξύ του κοινωνικού και του πολιτισμικού, ως αποτέλεσμα της ποιότητας των σχέσεων που αναπτύσσονται. Επιπλέον, η οικειοποίηση των Ρομ στοιχείων από μη Ρομά, όπως εστιάζεται στην έρευνα, ενδέχεται να υποδηλώνει ένα πλαίσιο διαπολιτισμικότητας με σαφείς εξουσιαστικές διαστάσεις.This paper attempts to approach the ways in which the Roma people are perceived as an otherness within the Greek nation-state, through their association with non-Roma people. It presents some forms of political treatment of populations within Greek society and examples of such treatment, such as through forms of repression and surveillance, in order to achieve national uniformity and cohesion. In this context, the Roma population is considered to be a predominant case of diversity within Greek society, an 'internal Other', located and defined by the social margin throughout time. Forms of visibility 'provided' to the Roma are often considered to have a distorting character and are directly related to the condition of social marginalization in which they find themselves. It also presents the issue of the construction of otherness through representation and stereotypes which are heavily used by Western thought in an attempt to understand and interpret what the Roma are. Finally, the issue of cultural appropriation is discussed as an analytical tool in order to understand new forms of reinvention and visibility of Gypsyism. On an ethnographic level, fieldwork was conducted with non-Roma artists in order to identify the intercultural and interpersonal connections between Roma and non-Roma. It is observed that there is a distinction between the social and the cultural as a result of the quality of the relationships developed. Furthermore, the appropriation of Rom traits by non-Roma, as focused on in the research, may suggest a context of interculturalism with power dimensions.