Τα προσωρινά μέτρα ως μέσο δικαστικής προστασίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Θέση και ρόλος τους υπό το φως της πρόσφατης πρακτικής/νομολογίας, με αφορμή τη σύρραξη στη Γάζα

Abstract

Τρία επείγοντα αιτήματα υπόδειξης προσωρινών μέτρων, τρεις διατάξεις, πέντε μήνες διαρκών ακροάσεων και συνεδριάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης και συνέχιση των στρατιωτικών επιθέσεων στην Λωρίδα της Γάζας χρειάστηκαν για να υποδείξει το Δικαστήριο τον τερματισμό των επιχειρήσεων του Ισραήλ στην περιοχή της Ράφα, ανάγοντας την εξέταση της αποτελεσματικότητας των προσωρινών μέτρων σε άκρως σημαντικό ζήτημα. Το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, ωστόσο, δεν επήλθε. Παρά την υπόδειξη του τερματισμού των στρατιωτικών επιχειρήσεων των ισραηλινών δυνάμεων στην περιοχή της Ράφα και την επανεπιβεβαίωση των διατάξεων της 26ης Ιανουαρίου και 28ης Μαρτίου του 2024 οι επιθέσεις συνεχίζουν ασταμάτητα στην Λωρίδα της Γάζας με επίκεντρο τον άμαχο και ευάλωτο παλαιστινιακό λαό. Συνολικά εκτιμάται ότι πάνω από 43.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει την ζωή τους και σχεδόν δύο εκατομμύρια έχουν εκτοπισθεί. Οι στόχοι της μη επιδείνωσης της κατάστασης στην Λωρίδα της Γάζας και η μη πρόκληση ανεπανόρθωτης βλάβης στα δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού δεν έχουν επιτευχθεί. Η γενική διατύπωση των προσωρινών μέτρων στις τρεις διατάξεις του ΔΔΧ, η απλή επανεπιβεβαίωση των υποχρεώσεων που προκύπτουν από την Σύμβαση για την Πρόληψη και την Τιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας, σε συνδυασμό με την απουσία μηχανισμού επιβολής της συμμόρφωσης με τα προσωρινά μέτρα και κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης τους, αποτελούν παράγοντες που αναδεικνύουν την αναποτελεσματικότητα των προσωρινών μέτρων που έχει υποδείξει το Δικαστήριο. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της κατάστασης, δη η εν εξελίξει ένοπλη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, με στόχο τον άμαχο και ευάλωτο παλαιστινιακό λαό, έχουν καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την συμμόρφωση του Ισραήλ με τα προσωρινά μέτρα του ΔΔΧ. Σε περιπτώσεις, στις οποίες τα κράτη κρίνουν ότι απειλείται η ύπαρξή τους, η συμμόρφωση με τα προσωρινά μέτρα θεωρείται επιζήμια. Αυτό επιβεβαιώνεται όχι μόνο από την συνέχιση των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ στην Γάζα, αλλά και από προηγούμενες υποθέσεις ενώπιον του ΔΔΧ που αφορούσαν ισχυρισμούς γενοκτονίας, την Γκάμπια κατά Μυανμάρ και την Ουκρανία κατά Ρωσίας. Η παρούσα ανάλυση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα προσωρινά μέτρα που υποδεικνύει το ΔΔΧ δεν μπορούν να θεωρηθούν ως αποτελεσματικό σύστημα δικαστικής προστασίας. Αυτό οφείλεται στον συνδυασμό τριών παραγόντων. Η γενική από το Δικαστήριο διατύπωσή τους και η απουσία μηχανισμού επιβολής συμμόρφωσης με αυτά και κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης τους, αφήνουν ευρέα περιθώρια δράσης προς την συνέχιση των εχθροπραξιών. Ταυτόχρονα, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των διαφορών σε περιπτώσεις ισχυρισμών γενοκτονίας και η ένοπλη σύγκρουση καθιστούν σε μία ανάλυση κόστους-οφέλους επιζήμια την συμμόρφωση με τα προσωρινά μέτρα.Three urgent requests for interim measures, three orders, five months of continuous hearings and sessions of the International Court of Justice and the continuation of military attacks on the Gaza Strip were needed for the Court to indicate an end to Israel's operations in the Rafah area, making the examination of the effectiveness of interim measures an extremely important issue. The hoped-for result, however, did not come about. Despite the indication to end the military operations of Israeli forces in the Rafah area and the reaffirmation of the provisional measures of January 26 and March 28 2024, attacks continue in the Gaza Strip, targeting the civilian and vulnerable Palestinian people. In total, it is estimated that more than 43,000 Palestinians have died and nearly two million have been displaced. The objectives of not aggravating the situation in the Gaza Strip and not causing irreparable harm to the rights of the Palestinian people have not been achieved. The general wording of the interim measures in the three orders of the ICJ, the mere reaffirmation of the obligations arising from the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, together with the absence of a mechanism for enforcing compliance with the interim measures and sanctions in case of their violation, are factors that highlight the ineffectiveness of the interim measures indicated by the Court. The specific nature of the dispute, in particular, the ongoing armed conflict between Israel and Hamas, targeting the civilian and vulnerable Palestinian people, have made it even more difficult for Israel to comply with the interim measures of the ICJ. In cases where States consider that their existence is threatened, compliance with provisional measures is considered prejudicial. This is confirmed not only by Israel's continuation of military operations in Gaza, but also by previous cases before the ICJ concerning allegations of genocide, Gambia v. Myanmar and Ukraine v. Russia. This analysis concludes that the interim measures indicated by the ICJ cannot be regarded as an effective system of judicial protection. This is due to the combination of three factors. Their general wording by the Court and the absence of a mechanism for enforcing compliance with them and sanctioning in case of their violation leave wide scope for action towards the continuation of hostilities. At the same time, the specific nature of the disputes in cases of genocide allegations and armed conflict make compliance with interim measures detrimental in a cost-benefit analysis