Θεωρία της πραγμοποίησης στον Adorno: εμπορευματική μορφή και κοινωνικός χαρακτήρας

Abstract

Το παρόν διδακτορικό διερευνά, στη βιβλιογραφία που αφορά τους Karl Marx και Theodor Adorno, εκείνη τη γραμμή ερμηνείας που επιχειρεί να καταδείξει ότι η Κριτική Θεωρία της κοινωνίας (Adorno) αποτελεί δημιούργημα, αλλά και συμπλήρωμα, της Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας (Marx). Σε ολόκληρο το έργο του Adorno εμφανίζεται να παίζει καθοριστικό ρόλο μια πρωτότυπη θεωρία Πραγμοποίησης που δίνει έμφαση στις καπιταλιστικές σχέσεις ανταλλαγής (και όχι παραγωγής). Μια αποσπασματική θεωρία που οφείλουμε να παραστήσουμε μέσα από θραύσματα που προκύπτουν από τη θεωρητική αντιπαράθεση με τους Sohn-Rethel και Benjamin και από μια σειρά κειμένων και παραδόσεων που καταλήγουν στην "Αρνητική Διαλεκτική" (1966). Αλλά και μέσα από τις προσεγγίσεις μαθητών του Adorno που καλούν σε μια “Νέα Ανάγνωση του Marx”. Έτσι αναδύεται ένα υπόγειο ρεύμα της Κριτικής Θεωρίας της σχολής της Φρανκφούρτης, που κινείται ενάντια στη λεγόμενη “δεύτερη γενιά” της σχολής διεκδικώντας μια θεωρία που οι πολιτισμικές σπουδές περιχαράκωσαν και απονεύρωσαν. Διαβάζοντας το έργο του Adorno ως μια κίνηση προς τον Marx, οδηγούμαστε σε μια χρηματική θεωρίας της αξίας και θεμελιώνουμε στη μαρξική θεωρία το αίτημα της κριτικής του εμπορευματικού χαρακτήρα. Μια θεωρία που προκύπτει μέσα από τη κριτική στον υποκειμενοκεντρισμό της διαφωτιστικής παράδοσης και προς μια αντικειμενόστροφη φιλοσοφία που πηγάζει από την ίδια την έννοια της διαλεκτικής. Μια διαλεκτική της μη ταυτότητας, της αρνητικής σχέσης των πραγμάτων με την έννοια τους, μια διαλεκτική που αφήνει τα πράγματα να μας μιλήσουν τα ίδια. Και αυτό που μας λένε είναι ότι κανένας και τίποτα δεν θα όφειλε να υπάρχει ως εμπόρευμα. Στον Adorno, η θέση για το “Πρωτείο του Αντικειμένου” και η επιμονή του στη μελέτη του εμπορευματικού φαινομένου μας προσφέρουν ένα πέρασμα για τη κατανόηση της απρόσωπης κυριαρχίας του κεφαλαίου, για τη κατανόηση των οικονομικών κατηγοριών ως μάσκας χαρακτήρα, ως αρνητική διαλεκτική της αντικειμενικής φαινομενικότητας των κατηγοριών του αστικού ορίζοντα.This dissertation investigates, in the literature concerning Karl Marx and Theodor Adorno, that interpretative line which seeks to demonstrate that the Critical Theory of society (Adorno) is both a creation and a complement to the Critique of Political Economy (Marx).Throughout Adorno's work, a pivotal role is played by an original theory of reification that emphasizes capitalist relations of exchange (rather than production). This is a fragmented theory that we own to reconstruct from the fragments that arise from his theoretical debates with Sohn-Rethel and Benjamin, as well as from a series of texts and lectures that drove Adorno to "Negative Dialectics" (1966). It is also evident in the approaches of Adorno’s students, who advocate for a "New Reading of Marx".Thus, an underground current of Critical Theory emerges within the Frankfurt School, one that opposes the so-called Second Generation of the School, reclaiming a theory that cultural studies have restricted. By reading Adorno's work as a movement toward Marx, we drive ourselves to a monetary theory of value and we lay the foundation of a the critique of the commodified character of society grounded in Marxian theory.This theory arises through a critique of the subject oriented tradition of Enlightenment and towards an object-oriented philosophy derived from the very concept of dialectics. It is a dialectic of non-identity, of the negative relation between things and their concepts – a dialectic that lets things speak for themselves. And what they tell us is that no one and nothing should exist as a commodity.In Adorno's theory, the primacy of the object and his insistence on studying the phenomenon of the commodity offer a pathway for understanding the impersonal domination of capital. They allow for the interpretation of economic categories as character masks, as the negative dialectic of the objective appearance of the categories of the bourgeois horizon.