Διερεύνηση της υπόθεσης φορολογικής εξομάλυνσης στο δημοσιονομικό περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Abstract

Η υπόθεση της φορολογικής εξομάλυνσης έχει ιδιαίτερη σημασία, κυρίως για την μελέτη της λειτουργίας του δημοσίου χρέους στο νεοκλασικό πλαίσιο σκέψης, ενώ επιπλέον λειτουργεί ως ένα χρήσιμο υπόδειγμα αναφοράς για την αξιολόγηση των δημοσιονομικών πολιτικών που εφαρμόζονται σε μία χρονική περίοδο. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, στην παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρείται η διερεύνηση της Υπόθεσης Φορολογικής Εξομάλυνσης στο σύνθετο δημοσιονομικό περιβάλλον που συνθέτουν τα κράτη μέλη της ΕΕ. Μέσω της θεωρητικής ανάλυσης αναδεικνύονται οι σημαντικοί περιορισμοί, οι οποίοι προέκυψαν από την εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων που επιβλήθηκαν στα κράτη μέλη από το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, κατά την διαδικασία άσκησης αποκεντρωμένων δημοσιονομικών πολιτικών. Ιδιαίτερη επισήμανση γίνεται στους δημοσιονομικούς κανόνες, οι οποίοι καθιερώθηκαν με την Συνθήκη του Μάαστριχτ και λειτούργησαν αρχικά επιτυχημένα ως κριτήρια σύγκλισης των κρατών μελών στην κατεύθυνση επίτευξης του στόχου συμμετοχής στην ΟΝΕ και στη συνέχεια, μέσω της εφαρμογής του ΣΣΑ, ως πυλώνες συντονισμού των δημοσιονομικών πολιτικών στο πλαίσιο της νομισματικής ενοποίησης, χωρίς ωστόσο την αναμενόμενη επιτυχία. Επιπλέον εντοπίζεται ο προοδευτικά αυξανόμενος περιορισμός του περιθωρίου εφαρμογής αποκεντρωμένων πολιτικών στην κατεύθυνση της φορολογικής εξομάλυνσης, ο οποίος οφείλεται στις σημαντικές μεταρρυθμίσεις των δημοσιονομικών κανόνων του ΣΣΑ, στο πλαίσιο της διαδικασίας οχύρωσης του δημοσιονομικού περιβάλλοντος της ΕΕ από τις δυσμενείς επιδράσεις των ασύμμετρων διαταραχών.Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την θεωρητική ανάλυση, επιβεβαιώνονται πλήρως από την εμπειρική διερεύνηση, η οποία πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας δημοσιονομικά δεδομένα των κρατών μελών που συμμετείχαν στην ΕΕ πριν την διεύρυνση του 2004. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας το υπόδειγμα των Campbell (1987) και Campbell and Shiller (1987), διαπιστώνεται ότι η Αυστρία, η Γερμανία, η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο, ακολούθησαν δημοσιονομική πολιτική στην κατεύθυνση των αρχών που ορίζει η Υπόθεση της Φορολογικής Εξομάλυνσης, κατά τις επιμέρους περιόδους που εξετάζονται. Ωστόσο η επιβολή των δημοσιονομικών κανόνων, αρχικά με την Συνθήκη του Μάαστριχτ και ακολούθως με το ΣΣΑ, ανάγκασαν την Αυστρία, την Γερμανία, την Ιρλανδία και την Ισπανία να διαφοροποιήσουν την πολιτική τους επιλέγοντας φορολογικές δομές, οι οποίες δεν συμβαδίζουν με την Υπόθεση της Φορολογικής Εξομάλυνσης.Η ευρεία μεταρρύθμιση του ΣΣΑ κατά την περίοδο 2011-2013, με στόχο την οχύρωση της ΕΕ από τις μεταδοτικές επιπτώσεις των δημοσιονομικών ανισορροπιών ορισμένων κρατών μελών, περιόρισε δραστικά το περιθώριο ευελιξίας κατά την διαδικασία άσκησης αποκεντρωμένων δημοσιονομικών πολιτικών. Χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο ότι από το σύνολο των κρατών μελών, οι οποίες εξετάζονται εμπειρικά, μόνο για την περίπτωση του Λουξεμβούργου, μιας ιδιαίτερα μικρής οικονομίας, δεν μπορεί να απορριφθεί η Υπόθεση της Φορολογικής Εξομάλυνσης, κατά την περίοδο μετά την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης του 2008. Αυτό σημαίνει ότι τα υπόλοιπα κράτη μέλη ανέλαβαν ένα σημαντικό κόστος, σε όρους μη ωφέλιμης απώλειας, προκειμένου να τηρήσουν τις δεσμεύσεις, οι οποίες απορρέουν από το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ.

Tax smoothing hypothesis is particularly important, especially for the study of the operation of public debt in the neoclassical thinking framework. Also serves as a useful reference model for evaluating fiscal policies implemented over a period. In this context, purpose of the present thesis is to investigate Tax Smoothing Hypothesis in a complex fiscal environment, composed by the EU Member States. The theoretical analysis highlights the significant limitations that have arisen from the application of the fiscal rules imposed on Member States by the EU institutional framework in the process of pursuing decentralized fiscal policies. Particular emphasis is given on fiscal rules, which were established by the Maastricht Treaty and initially served successfully as criteria for convergence of Member States in achieving the EU targets but afterwards through the implementation of the SGP, failed as pillars of fiscal coordination. In addition, they imposed progressively increasing restrictions on the possibility of implementing decentralized policies in the direction of tax smoothing. This is due to the significant reforms of the SGP fiscal rules, in the process of strengthening the EU fiscal environment which has long faced asymmetric disturbances.The conclusions drawn from the theoretical analysis are fully confirmed by the empirical investigation, which was carried out using fiscal data of the Member States participating in the EU before the 2004 enlargement. In particular, using the model of Campbell (1987) and Campbell and Shiller (1987), it is found that Austria, Germany, Denmark, U.K., Ireland, Spain, Netherlands and Luxembourg pursued fiscal policy in Tax Smoothing Hypothesis direction, during the individual periods under consideration. However, the imposition of fiscal rules, first with the Maastricht Treaty and then with the SGP forced Austria, Germany, Ireland and Spain to diversify their policies by choosing tax structures not complying with the Tax Smoothing Hypothesis.The broad reform of the SGP during 2011-2013, aimed at strengthening the EU from the contagious effects of the budgetary imbalances of some Member States, has drastically reduced the flexibility in the process of pursuing decentralized fiscal policies. It is noteworthy that among all the Member States, which are examined empirically, only in the case of Luxembourg Tax Smoothing Hypothesis cannot be rejected during the period following the outbreak of the 2008 economic crisis. This indicates that other Member States have incurred significant costs, in terms of deadweight losses, in order to comply with commitments arising from the EU's institutional framework.