Πολιτικές για την οικογένεια στην μεταπολεμική καπιταλιστική Ευρώπη. Μια συγκριτική μελέτη των περιπτώσεων της Ελλάδας, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου

Abstract

Στην παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζεται η διαμόρφωση των πολιτικών για την οικογένεια στην καπιταλιστική Ευρώπη από το τέλος του Β΄Π.Π μέχρι και σήμερα. Η εστίαση είναι σε τρεις χώρες, την Ελλάδα, την Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες εντάσσονται σε διαφορετικά μοντέλα κρατών ευημερίας: Μεσογειακό, Σοσιαλδημοκρατικό και Φιλελεύθερο αντίστοιχα. Μετά τον Β΄Π.Π στην Ευρώπη καταγράφεται μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και εδραίωση του κοινωνικού κράτους από το 1945 έως το 1973, γνωστή ως «χρυσή τριακονταετία». Στις δεκαετίες αυτές το κράτος αναπτύσσεται και ισχυροποιείται οικονομικά και κοινωνικά. Στο επίπεδο της οικογένειας έχουμε αλλαγές που αφορούν τόσο την δομή και την σύνθεση όσο και τις έμφυλες και διαγενεακές σχέσεις. Στις περισσότερες χώρες στο αστικό πλαίσιο έχουμε την κυριαρχία της πυρηνικής οικογένειας αλλά και την ανάδυση νέων οικογενειακών σχημάτων, μονογονεϊκές, ανασυσταμένες, συμβίωσης. Από το 1973 και μετά η επίκληση της οικονομικής κρίσης και η επικράτηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών οδηγούν σε αμφισβήτηση και συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Παράλληλα η κοινωνική πολιτική διαμορφώνεται με βάση διαφορετικές στοχεύσεις απορρέουσες από νεοεμφανιζόμενες προκλήσεις. Η μαζική έξοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας εγείρει ζητήματα φροντίδας εντός της οικογένειας, καθώς παραδοσιακά ασκούνταν και ασκούνται από τις γυναίκες. Οι κρατικές παρεμβάσεις στοχεύουν στην αποδέσμευση των γυναικών από τον ρόλο φροντίδας και στη σταθεροποίηση της θέσης τους στην αγορά εργασίας. Η εμφάνιση νέων εναλλακτικών οικογενειακών σχηματισμών επίσης εγείρει τη συζήτηση για θεσμικές αλλαγές με στόχο τη μεγαλύτερη ισότητα κρατικής προστασίας στις διαφορετικές μορφές οικογένειας, και ανάλογα με τις διαφορετικές ανάγκες τους ως φορείς φροντίδας. Οι πολιτικές για την οικογένεια καλούνται να ανταποκριθούν σε νέες προκλήσεις, προσδιοριζόμενες από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κρατών και των καθεστώτων ευημερίας στα οποία εντάσσονται, εξελίσσονται με διαφορετικούς τρόπους στις χώρες της Ευρώπης. Με αυτή την έννοια εξετάζουμε τις περιπτώσεις της Ελλάδας, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου αναζητώντας τις διαφοροποιήσεις που σχετίζονται τόσο με τα ιδιαίτερα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά όσο και με την ένταξή τους σε διαφορετικά καθεστώτα ευημερίας.In this thesis, the formulation of family policies in capitalist Europe from the end of the Second World War to the present day is examined. The focus is on three countries, Greece, Sweden and the United Kingdom, which fit into different models of welfare states: Mediterranean, Social Democratic and Liberal respectively. After the Second World War, a great economic development and consolidation of the welfare state was recorded in Europe from 1945 to 1973, known as the "golden thirty years". In these decades the state develops and strengthens economically and socially. At the level of the family we have changes concerning both structure and composition as well as gender and intergenerational relations. In most countries in the urban context we have the dominance of the nuclear family but also the emergence of new family forms, single-parent, reconstituted, cohabitation. From 1973 onwards, the invocation of the economic crisis and the prevalence of neoliberal policies lead to the questioning and shrinking of the welfare state. At the same time, social policy is formed based on different goals arising from newly emerging challenges. The mass exodus of women into the labor market raises issues of caregiving within the family, as it has traditionally been and is performed by women. State interventions are aimed at freeing women from the caring role and stabilizing their position in the labor market. The emergence of new alternative family formations also raises the debate on institutional changes aimed at greater equality of state protection to different family forms, and according to their different needs as caregivers. Family policies are called to respond to new challenges, determined by the particular characteristics of the states and the welfare regimes in which they are part, evolve in different ways in the countries of Europe. In this sense we examine the cases of Greece, Sweden and the United Kingdom looking for the differences related both to the particular economic, political and social characteristics and to their inclusion in different welfare regimes.