Περί ποντιακής γενοκτονίας, ποινικοποίησης της ιστορίας και πολιτικής στάσης

Abstract

Η εμβληματική μορφή της άνοιξης των διανοουμένων, την οποία βίωσε η σύγχρονη Τουρκία τη δεκαετία του 2000, ο αρμένιος δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ (Hrant Dink), θύμα των ιδεών του και της συνέπειας που έδειξε απέναντί τους, είχε πει κάποτε: «όσο είμαι στην Τουρκία θα συνεχίσω να μιλώ για τη Γενοκτονία των Αρμενίων, όταν βρεθώ όμως στη Γαλλία θα πω ότι δεν έγινε». Ο Χραντ Ντινκ καταδικάστηκε το 2006 για τις απόψεις του σχετικά με το αρμένικο ζήτημα βάσει του περίφημου άρθρου 301 του τουρκικού ποινικού κώδικα περί «προσβολής του Τουρκισμού» (η επίμαχη έκφραση αντικαταστάθηκε στις 30.4.2008, μετά τη δολοφονία του Ντινκ). Είπε τα παραπάνω λόγια, όταν η άρνηση της αρμένικης γενοκτονίας επρόκειτο να γίνει ποινικό αδίκημα στη Γαλλία (νόμος της 12.9.2006 που αποσύρθηκε το 2008 πριν την ψήφισή του από τη σύγκλητο). Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Nόαμ Τσόμσκι (Noam Chomsky) και εν τέλει και ο Πιερ Βιντάλ-Νακέ (Pierre Vidal-Naquet) (που εισήγαγε την κατηγορία του αρνητισμού) υπήρξαν αντίθετοι στον περί αρνητισμού νόμο. Η ποινικοποίηση της γνώμης (έστω και με θετικό πρόσημο) τους ξένιζε ως εντελώς αντίθετη στις αρχές του διαφωτισμού και του πολιτικού φιλελευθερισμού που τον διαδέχτηκε. Έκτοτε, βέβαια, έπεσε πολύ νερό στ’ αυλάκι και είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς, χωρίς να παρεξηγηθεί, την κριτική τού περί αρνητισμού νόμου στην περίπτωση της φερ’ ειπείν της γενοκτονίας των Αρμενίων: να εξηγήσει δηλαδή ότι ο σκεπτικισμός με τον οποίο αντιμετωπίζει το θέμα της θεσμικής κατοχύρωσης και επιβολής του όρου γενοκτονία δεν αποτελεί αμφισβήτηση της τεράστιας έκτασης της βίας, του ξεκληρίσματος σχεδόν ενός ολόκληρου λαού. Τίθεται δηλαδή το πρόβλημα, βαθύτατα πολιτικό, της αποδεξιμότητας ενός επιχειρήματος, του κατά πόσο έχει «ιδιωματικό» χαρακτήρα ή όχι. Ως προς το ζήτημα αυτό ας μου επιτραπεί να αναφέρω την προσωπική μου εμπειρία, όχι με την πρόθεση να υπερβάλω τη μικρή σημασία της, αλλά για να δώσω το παράδειγμα ενός διλήμματος που θεωρώ ότι τίθεται σε ορισμένες περιπτώσεις σχετικά με τη χρήση του όρου γενοκτονία.The emblematic figure of the spring of intellectuals, which modern Turkey experienced in the 2000s, the Armenian journalist Hrant Dink, victim of his ideas and the consistency he showed towards them, had once said: "as long as I am in Turkey I will continue to talk about the Armenian Genocide, but when I find myself in France I will say that it did not happen". Hrant Dink was convicted in 2006 for his views regarding the Armenian issue based on the famous article 301 of the Turkish penal code concerning "insulting Turkishness" (the contentious expression was replaced on 30.4.2008, after Dink's assassination). He said the above words when the denial of the Armenian genocide was about to become a criminal offense in France (law of 12.9.2006 which was withdrawn in 2008 before its vote by the senate). Let's not forget after all that Noam Chomsky and ultimately Pierre Vidal-Naquet (who introduced the category of denialism) were opposed to the law on denialism. The criminalization of opinion (even with a positive sign) struck them as completely contrary to the principles of enlightenment and the political liberalism that succeeded it. Since then, of course, a lot of water has flowed under the bridge and it is difficult for anyone to avoid, without being misunderstood, criticism of the law on denialism in the case of, say, the genocide of the Armenians: to explain that is that the skepticism with which he approaches the issue of institutional establishment and enforcement of the term genocide does not constitute a questioning of the enormous extent of violence, the near extermination of an entire people. That is, the problem arises, deeply political, of the acceptability of an argument, of whether it has an "idiomatic" character or not. Regarding this issue, let me be allowed to mention my personal experience, not with the intention of exaggerating its small significance, but to give the example of a dilemma that I believe arises in certain cases regarding the use of the term genocide.