Η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η αναδιάταξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής (1974-1981)

Abstract

Η παρούσα εργασία επιχειρεί να διερευνήσει και να αποτυπώσει τους τρόπους εκείνους με τους οποίους μια χώρα με καθημαγμένους θεσμούς, ελέω τόσο της προηγηθείσας δικτατορίας όσο και των εγγενών αδυναμιών του μεταπολεμικού – μετεμφυλιακού κράτους, μπόρεσε να αναγεννηθεί και, επί της ουσίας, να διαμορφώσει μια νέα πολιτική και διπλωματική φυσιογνωμία κατά την περίοδο 1974-1981. Και, φυσικά, το πώς η κυβέρνηση της Αθήνας, ενστερνιζόμενη την αντίληψη ότι η «Ελλάς ανήκει εις την Δύσιν», κατόρθωσε να υπηρετήσει το εθνικό συμφέρον, όπως αυτή το αντιλαμβανόταν. Η εργασία διακρίνεται σε υπο – κεφάλαια, τα οποία αφορούν στις διάφορες πτυχές και υπο – διαιρέσεις της εξωτερικής πολιτικής που ακολούθησαν ο Κ. Καραμανλής και οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας κατά την χρονική περίοδο 1974-1980, ενώ γίνεται αναφορά και στο επιστέγασμα αυτής της περιόδου, ήτοι στην πρωθυπουργία Γ. Ράλλη του 1980-81. Συγκεκριμένα, εξετάζονται ενδελεχώς α) οι σχέσεις της Αθήνας με το ΝΑΤΟ και τον αμερικανικό παράγοντα, β) οι ελληνο – τουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό ζήτημα, γ) η περαιτέρω προσέγγιση Ελλάδος – Ε.Ο.Κ. και η ολοκλήρωση της προσχώρησης της χώρας μας σε αυτήν, δ) η βαλκανική πολιτική του Κ. Καραμανλή, ε) το αραβικό «άνοιγμα» του Κ. Καραμανλή, στ) οι σχέσεις της Ελλάδος με την Ε.Σ.Σ.Δ. και τον ανατολικό συνασπισμό, ζ) οι σχέσεις της Ελλάδος με την Κίνα. Συμπεραίνεται ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική της υπό εξέταση περιόδου υπήρξε τομή αλλά και συνέχεια της προηγούμενης περιόδου, αντανακλώντας τόσο τις γεωπολιτικές συγκυρίες όσο και τις εσωτερικές ανάγκες της χώρας. Βασισμένη στις θεμελιώδεις αρχές της ενσωμάτωσης στη Δύση, της ανάπτυξης ισορροπημένων σχέσεων με τους Βαλκάνιους γείτονες και της διατήρησης της εθνικής κυριαρχίας, η μεταπολιτευτική εξωτερική πολιτική αντανακλά τη σύνθετη αλληλεπίδραση διεθνών και εγχωρίων παραγόντων. Η επίσημη ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ., η αποχώρηση από και η επιστροφή στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, καθώς και η διαρκής αναζήτηση ποικίλων διπλωματικών ερεισμάτων έναντι της κλιμακούμενης τουρκικής απειλής είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής της εν λόγω περιόδου. Ιδιαίτερη, δε, μνεία γίνεται στις διαρκώς αυξανόμενες εντάσεις στις ελληνο – τουρκικές σχέσεις, όπως επίσης και στην σταθερή στήριξη μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού εκ μέρους της Αθήνας. Σημειωτέον, εξ άλλου, ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις αυτής της περιόδου αξιοποίησαν το πνεύμα της διεθνούς ύφεσης, δηλαδή της άμβλυνσης του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού μεταξύ Η.Π.Α. και Ε.Σ.Σ.Δ., προκειμένου να αναδείξουν στα διεθνή fora, με προεξάρχουσα την Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (Δ.Α.Σ.Ε.), τη σημασία της πολυμερούς συνεργασίας και την ανάγκη τηρήσεως της διεθνούς νομιμότητας. Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας κατά τη Μεταπολίτευση ενσωμάτωσε τις εμπειρίες του παρελθόντος και ανταποκρίθηκε στις προκλήσεις του παρόντος, διαμορφώνοντας μια στρατηγική που επηρέασε την χώρα για δεκαετίες. Η ισορροπία ανάμεσα στις δυτικές συμμαχίες, τη βαλκανική συνεργασία και την επιμονή στην υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων καθόρισε την πορεία της Ελλάδας σε μια περίοδο πολλών εντάσεων και αλλαγών. Η κληρονομιά αυτής της περιόδου, που ολοκληρώνεται με την πρωθυπουργία Γ. Ράλλη το 1980-81, συνίσταται στο ότι μια καλά σχεδιασμένη εξωτερική πολιτική μπορεί να προσαρμόζεται στις διεθνείς συνθήκες, διατηρώντας ταυτοχρόνως την συνέπειά της ως προς την προάσπιση των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της χώρας.This thesis attempts to explore and reflect the ways in which a country with stalled institutions, due to both the previous dictatorship and the inherent weaknesses of the post-war - post-civil war state, was able to regenerate and, in essence, to shape a new political and diplomatic path during the period 1974-1981. And, of course, how the Greek Government, embracing the notion that 'Greece belongs to the West', managed to serve the national interest as it perceived it. The thesis is divided into chapters, which deal with various aspects of the foreign policy pursued by Karamanlis and the governments of the New Democracy during the period 1974-1980, while reference is also made to the last phase of this period, i.e. the premiership of Prime Minister G. Rallis of 1980-81. Specifically, it examines in detail a) the relations between Greece and NATO and the American factor, b) Greek-Turkish relations and the Cyprus issue, c) the further rapprochement between Greece and the European Economic Community and the accession of our country to it, d) Karamanlis' Balkan policy, e) Karamanlis' diplomatic initiative in the Arab world, f) Greece's relations with the USSR and the Eastern Coalition during the Cold War, g) Greece's relations with China. In conclusion, Greek foreign policy in the period under review was both a breakthrough and a continuation of the previous period, reflecting both geopolitical circumstances and the country's domestic needs. Based on the fundamental principles of integration with the West, the development of balanced relations with its Balkan neighbors and the preservation of national sovereignty, the Greek foreign policy in these years reflected the complex interaction of international and domestic factors. Greece's formal accession to the European Economic Community, its withdrawal from and return to the military branch of NATO, as well as the constant search for various diplomatic alliances against the escalating Turkish threat are the main features of Greek foreign policy in this period. Particular mention is made of the ever-increasing tensions in Greek-Turkish relations, as well as Greek Government’s firm support for a just and viable solution to the Cyprus problem. Moreover, it should also be noted that the Greek Governments of this period took advantage of the momentum of détente in international relations, i.e. the easing of the Cold War rivalry between the US and the USSR, in order to highlight in international fora, with the Conference on Security and Cooperation in Europe (CSCE) leading the way, the importance of multilateral cooperation and the need to respect international legitimacy. Greece's foreign policy during this period incorporated the experiences of the past and responded to the challenges of the present, shaping a strategy that influenced the country for decades. The balance between Western alliances, Balkan cooperation and insistence on defending national interests determined Greece's course in a period of many tensions and changes. The legacy of this period, which ends with the premiership of G. Rallis in 1980-81, is that a well-designed foreign policy can adapt to international conditions while maintaining its consistency in defending the country's long-term interests.