Εγκλήματα πολέμου: υπάρχει πρόβλεψη;

Abstract

Ο πόλεμος αποτελεί μια πολυδιάστατη κοινωνικοϊστορική πραγματικότητα της ανθρωπότητας. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις του πολέμου που παρουσιάζονται σε αυτή την μελέτη αφορούν την πολιτική και κοινωνική διάσταση των κλασικών και σύγχρονων πολέμων. Το «δίκαιο του πολέμου» ιστορικά, παρά την αναπόφευκτη καταστροφικότητα των πολεμικών συγκρούσεων, στόχευσε στην οριοθέτηση των συμπεριφορών των αντιπάλων με την εκατέρωθεν δέσμευση σεβασμού μιας σειράς «ηθικών» κανόνων. Το σύγχρονο Ανθρωπιστικό Δίκαιο, μέσω των Διεθνών Συμβάσεων και Συνθηκών και του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου παραθέτει ένα λεπτομερή κατάλογο πράξεων που αποτελούν εγκλήματα πολέμου, τόσο αυτών που τελούνται σε διεθνείς, όσο και εκείνων που τελούνται σε μη διεθνείς ένοπλες συρράξεις. Στα πλαίσια αυτά εξετάζονται οι αρχές της ποινικής δικαιοδοσίας για τα εγκλήματα πολέμου στο εσωτερικό και διεθνές ποινικό δίκαιο και οι αντίστοιχες διεθνείς δεσμεύσεις των κρατών καθώς και η απόδοση ατομικής ποινικής ευθύνης σε δράστες εγκλημάτων πολέμου. Η διεθνής δικαστική λειτουργία απέδειξε μια σημαντική αλλά πολλές φορές επιλεκτική δραστηριότητα στην απονομή δικαιοσύνης για εγκλήματα πολέμου, με την ίδρυση και λειτουργία των πρώτων Διεθνών Μεταπολεμικών Δικαστηρίων, των μετέπειτα Ειδικών Διεθνών Δικαστηρίων και πρόσφατα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Η πρόληψη των εγκλημάτων πολέμου ενώ φαίνεται εφικτή μέσα από τις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου και τις αντίστοιχες δεσμεύσεις που δημιουργούν στα κράτη, παρουσιάζει μια σημαντική αδυναμία εφαρμογής στους «νέους πολέμους» που ξεσπούν συνήθως με την μορφή εμφύλιων συρράξεων. Οι κανόνες μιας «Νέας παγκόσμιας τάξης» ανατρέπουν οποιαδήποτε μορφή «συμβολικής αμοιβαιότητας» με αποτέλεσμα να καταστρατηγούνται οι διεθνείς νομικοί κανόνες στο όνομα της «παγκόσμιας τάξης και ασφάλειας» που επιβάλουν τα «ηγεμονικά» κράτη. Οι «ειρηνευτικές ή «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων χρησιμοποιούν ως δικαιολογητική βάση την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά στην πραγματικότητα λειτουργούν ως φορείς ανεξέλεγκτης βίας και καταστολής. Οι νέες τάσεις της Εγκληματολογίας διερευνούν την δυνατότητα ένταξης του πολέμου στο εγκληματικό φαινόμενο εξετάζοντας υπό το πρίσμα της «νέας διακυβέρνησης» τους σύγχρονους πολέμους.